Илимий-маалыматтык журнал №6

Илимий-маалмыттык журнал №1

Илимий-маалмыттык журнал №2

Илимий-маалмыттык журнал №3

Илимий-маалмыттык журнал №4

Илимий-маалмыттык журнал №5

Илимий-маалыматтык журнал №6

1. Барпыбаев Т.Р., Токтомамбетова Ж.С. 

УДК 3.37.02     DOI:10.58494/esai.22(5).2022.01

ОКУТУУНУН АКТИВДҮҮ МЕТОДУ КАТАРЫ КЕЙС-ЫКМА ТЕХНОЛОГИЯСЫН КОЛДОНУУ    

     

          Аннотация: макалада окутуунун активдүү методдорунун бири болгон жана учурда да актуалдуу маселе катары каралып келе жаткан кейс-ыкма методу менен студенттердин компетенттүүлүгүн баалоо каралган. Ошондой эле кесиптик билим берүүнүн практикасына бул методду кийирүүнүн багыттары, максаттары, түзүлушү, салттуу окутуудан болгон айырмачылыктары, талаптары, кырдаалдык маселерди тузүү менен аларды талдоо жана кейс-ыкма аркылуу баалоонун жолдору көрсөтүлгөн. Кейс-ыкма методу аркылуу окуу материалдарын өздөштүрүү процессинде студенттердин иши активдүү болуп жекече сапаттары калыптандырылат, ой-пикирлерин кеңири баяндоого шарт түзүлөт. Кейс ыкмасында чыныгы турмуштан алынган конкретүү кырдаалдын модели белгиленген эрежелер аркылуу иштелип чыгат, мында студенттер өздөштүрө турган практикалык көндүмдөр жана билимдердин жыйындысы чагылдырылат. Кейс технологияда белгиленген билимдерди баалоону гана эмес, студенттердин конкреттүү кырдаал боюнча талдоо жасоосу, тиешелүү чечимдерди кабыл алуусу, логикалык ой-жүгүртүүсү бааланат. Түйүндүү сөздөр: компетенттүүлүк, баалоо, кейс-ыкма методу, дискуссия, презентация, кырдаал, кейс тапшырмалар, билгичтиктер, көйгөй, сабак.   
 
ПРИМЕНЕНИЕ КЕЙС-ТЕХНОЛОГИИ КАК АКТИВНОГО МЕТОДАОБУЧЕНИЯ
        Аннотация: в статье рассмотрено актуалность применения кейс-технологии как активный метод обучения для оценивания компетентности студентов. А также рассмотрены тенденции, цели, структура, рахница между тардиционным обучением, требования, составление ситуационных задач и пути оценивания с кейс-технологией.  Кейс- технология обуславливает освоение учебного материала студентами, приэтом повышается их активность, формилируется личностные свойства, сожаются условия для самовыражения. В кейс-технологии разработывается модель конкретной ситуации и при этом у студентов формилируются практические знания и умения. Кейс-технологии выражается не только оценивание знания студентов, но и анализ задач конкретной ситуации, применение конкретных решений и их обоснование, оценивание логического мышления студентов. Ключевые слова: компетентност, оценивание, метод кейса, дискуссия, презентация, ситуация, кейс задания, умения, проблема, занятия.   

 APPLICATION OF CASE TECHNOLOGY AS AN ACTIVE METHOD TRAINING   

 

 Annotation: the article considers the relevance of the use of case technology as an active teaching method for assessing the competence of students. Trends, goals, structure, difference between traditional training, requirements, preparation of situational tasks and ways of assessment with case technology are also considered. Case technology determines the development of educational material by students, thus their activity increases, personal properties are formed, conditions for self-expression are improved. In case technology, a model of a specific situation is developed and at the same time students form practical knowledge and skills. Case technology expresses not only the assessment of students’ knowledge, but also the analysis of tasks of a specific situation, the application of specific solutions and their justification, the assessment of students’ logical thinking. Keywords: competence, assessment, case method, discussion, presentation, situation, task case, skills, problem, classes.    

 

2. Абдисалам кызы Миргүл. 

 

УДК: 373.3  DOI:10.58494/esai.22(5).2022.02                                                             

 ИСКУССТВОСУНУН ЖАНРЛАРЫ  

 

         Аннотация: Бул макалада кыргыз ыр фольклорунун жанрдык жана жанрдык системасын изилдөө да ага мүнөздүү мазмунду, калыптандыруучу элементтерди ачууга багытталган. Ушуга байланыштуу мазмун жана форма түшүнүктөрү жанрдык системанын эстетикалык жалпылоочу категорияларынын милдетин аткарат.         Ачкыч сөздөр: жанр, музыка, фольклор, ырым, эмгек, эпос.

ЖАНРЫ КЫРГЫЗСКОГО МУЗЫКАЛЬНОГО ИСКУССТВА  

           Аннотация: В данной статье исследование жанрово-жанровой системы кыргызского песенного фольклора направлено на выявление его характерного содержания и формообразующих элементов. В связи с этим понятия содержания и формы выступают обобщающими эстетическими категориями жанровой системы.            Ключевые слова: жанр, музыка, фольклор, обряд, произведение, эпос.

 

GENRES OF KYRGYZ MUSICAL ART             

         

   Annotation: In this article, the study of the genre-genre system of the Kyrgyz song folklore is aimed at identifying its characteristic content and formative elements. In this regard, the concepts of content and form act as generalizing aesthetic categories of the genre system.             

Keywords: genre, music, folklore, rite, work, epic. 


 
3. Абдисалам кызы Миргүл. 

УДК: 373.3     DOI:10.58494/esai.22(5).2022.03                                                              

АКЫНДЫК ӨНӨР РУХАНИЙ ФЕНОМЕН КАТАРЫ 
          Аннотация: Бул макалада  акын поэзиясы Борбордук Азиянын көчмөн элдеринин арасында орун алган, ал кыргыздар менен казактарда өзгөчө өнүгүүгө ээ болгондугу чагылдырылган. Алар көбүнчө кылдуу музыкалык аспаптын (кыргыздарда комуз, казактарда домбыра) коштоосунда оозеки поэтикалык формада аткарышкан. Алар карапайым элдин сезимдерин чагылдырган, өз доорунун социалдык жаман көрүнүштөрүн ашкерелеген элдик ырчылар катары кабыл алынганы белгиленет.          Ачкыч сөздөр: акын, көчмөн,комуз, таланттуу, музыка, эстетика.

 ПОЭТИЧЕСКОЕ ИСКУССТВО КАК ДУХОВНОЕ ЯВЛЕНИЕ

              Аннотация: В данной статье показано, что поэзия поэта имела место среди кочевых народов Центральной Азии, а особое развитие она имела у кыргызов и казахов. Обычно они исполнялись в устной поэтической форме под аккомпанемент струнного музыкального инструмента (комуз по-киргизски, домбыра по-казахски). Отмечается, что они воспринимались как народные певцы, отражавшие чувства простых людей и обличающие социальные пороки своего времени.   Ключевые слова: поэт, кочевник, комуз, талантливый, музыка, эстетика.

 POETIC ART AS A SPIRITUAL PHENOMENON

          Abstract: This article shows that the poet’s poetry took place among the nomadic peoples of Central Asia, and it had a special development among the Kyrgyz and Kazakhs. They were usually performed in oral poetic form to the accompaniment of a stringed musical instrument (komuz in Kyrgyz, dombra in Kazakh). It is noted that they were perceived as folk singers, reflecting the feelings of ordinary people and exposing the social vices of their time.   Keywords: poet, nomad, comuz, talented, music, aesthetics.

4. Адына кызы Анарубия, Карим кызы Гулкан,Дилдебекова А.М. 

УДК 004.378   DOI:10.58494/esai.22(5).2022.04

МАТЕМАТИКА САБАГЫНДА ПРЕДМЕТТЕР АРАЛЫК БАЙЛАНЫШТАРДЫ ИШКЕ АШЫРУУДА ОНЛАЙН ПЛАТФОРМАЛАРДЫ КОЛДОНУУ

          Аннотация: Макалада математика сабагында предметтер аралык байланышты ишке ашырууда онлайн платформаларды колдонуунун жолдору каралат. Учурда окуучуларды сабакка кызыктыруу эң биринчи маселелерден болуп саналат. Ал эми сабакка кызыктыруу үчүн мугалим абдан изденип, жаңы технологияларды сабактарга колдонууну өздөштүрүүсү абзел. Заманбап технологияларды окутуунун традициялык методдору менен биргеликте колдонуу окуучунун дүйнө таанымын кеңейтип, өзгөрүп жаткан окутуунун формаларына, методдоруна ылайык окуу материалын өркүндөтүлгөн формада кабыл алууга, предметтер аралык байланышты ишке ашырууга жана өз алдынча изденүүгө мүмкүндүк берет. Азыркы учурда окутууда колдонулган онлайн платформалар абдан көп. Мугалим сабактын тибине жараша алардын ичинен окуучулар үчүн эң жөнөкөй жана түшүнүктүү болгон, окутуунун эффективдүүлүгүн жогорулатуучу түрүн тандап алуусу керек. Онлайн платформаларды колдонуу окуучуларды сабакка кызыктырып, чыгармачылык менен тапшырмаларды аткарууга өбөлгө түзөт. Математика сабагында предметтер аралык байланышты ишке ашыруу окутуу жана тарбиялоо процессине комплекстүү мамиле кылуунун негизги шарты болуп саналат. Түйүндүү сөздөр: компьютердик технологиялар, предметтер аралык байланыш, модернизация, мультимедиялык презентациялар, окутуунун методдору,  окутуу процесси, заманбап технологиялар.
 ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ОНЛАЙН-ПЛАТФОРМ ПРИ ОСУЩЕСТВЛЕНИИ МЕЖПРЕДМЕТНЫХ СВЯЗЕЙ НА УРОКАХ МАТЕМАТИКИ
               Аннотация: В статье рассматриваются способы использования онлайн-платформ для реализации межпредметной коммуникации на уроках математики. В настоящее время привлечение учащихся к уроку является одним из первых вопросов. А для того, чтобы урок был интересным, учитель должен быть очень усидчивым и освоить использование новых технологий на уроках. Использование современных технологий совместно с традиционными методами обучения расширяет мировоззрение учащегося, позволяет получать учебный материал в усовершенствованном виде в соответствии с меняющимися формами и методами обучения, осуществлять межпредметную связь и осуществлять самостоятельный поиск. В настоящее время существует множество онлайн-платформ, используемых в сфере образования. В зависимости от вида урока учитель должен выбирать среди них наиболее простой и понятный для учащихся тип, повышающий эффективность обучения. Использование онлайн-платформ вызывает у учащихся интерес к уроку и помогает им творчески выполнять задания. Осуществление межпредметной связи на уроке математики является главным условием комплексного подхода к учебно-воспитательному процессу.    Ключевые слова: компьютерные технологии, межпредметные связи, модернизация, мультимедийные презентации, методы обучение, процесс обучения, современные технологии.

 THE USE OF ONLINE PLATFORMS IN IMPLEMENTING INTER-SUBJECT RELATIONS IN MATHEMATICS LESSONS

               Annotation: The article discusses ways to use onlineтисчя platforms to implement interdisciplinary communication in mathematics lessons. At present, the involvement of students in the lesson is one of the first issues. And in order for the lesson to be interesting, the teacher must be very diligent and master the use of new technologies in the classroom. The use of modern technologies in conjunction with traditional teaching methods expands the student’s worldview, allows you to receive educational material in an improved form in accordance with changing forms and methods of teaching, to carry out interdisciplinary communication and to carry out independent search. Currently, there are many online platforms used in the field of education. Depending on the type of lesson, the teacher should choose among them the most simple and understandable type for students, which increases the effectiveness of learning. The use of online platforms arouses students’ interest in the lesson and helps them creatively complete assignments. The implementation of interdisciplinary communication in a mathematics lesson is the main condition for an integrated approach to the educational process.      Key words: computer technology, subject communication, modernization, multimedia presentations, training methods, learning process, modern technologies.

5.  Акмамат кызы Азиза, Мамаюсупов М.Ш. 

УДК 51-7:51-73  DOI:10.58494/esai.22(5).2022.05

ФИЗИКАЛЫК ЧОҢДУКТАРДЫН МИСАЛЫНДА, МАТЕМАТИКА САБАГЫНДА ӨТҮЛГӨН НАТУРАЛДЫК САНДАР МЕНЕН БОЛГОН АМАЛДАР, САНДАРДЫ ТУЮНТУУ ТЕМАЛАРЫН БЫШЫКТОО ЫКМАЛАРЫ (5-КЛАСС) 

       Аннотация: Макалада математиканы окутууда берилген билимдерди бышыктоонун актууалдуулугу, математика боюнча билимдерди бышыктоо проблемаларына  жетишерлик деңгээлдеги маани берүү багыттагы атайын илимий-усулдук изилдөө иштери жүргүзүү. Математиканы окутууда билимдерди бышыктоо проблемаларын теориялык негиздемелеринин, орус илимпоз- педагодорунун эмгектеринен окуп үйрөнүп, алардын анализдөөнүн жыйынтыгын, математиканы окутууда билимдерди бышыктоонун теориялык негиздемелерин колдонуу менен Ош шаарындагы №42 “Керме-Тоо” мектеп- гимназиясынын  5-классынын математика сабагында “Салмакты туюнтуу” темасын окутууда, физикалык масса чоңдугун сандар менен туюнтууда, салмактарды ар башка бирдиктерде туюнтуу ыкмаларына окуучуларды машыктырууда: натуралдык сандарды туура жазуу, көбөйтүү жана бөлүү, арифметикалык амалдарды аткаруу иреттерин сактоо боюнча билимдерин бышыктоо боюнча тажрыйбалары жазылган. Ачкыч сөздөр: Салмакты туюнтуу, сыйымдуулук, салмакты өлчөө, маселелердин чыгарылышы, масса, натуралдык сандар, математикалык модел, арифметикалык амалдар.

ЗАНЯТИЯ С НАТУРАЛЬНЫМИ ЧИСЛАМИ В МАТЕМАТИКЕ НА ПРИМЕРЕ ФИЗИЧЕСКИХ ВЕЛИЧИН, СПОСОБЫ УСИЛЕНИЯ ПРЕДМЕТОВ ЦИФРОВОГО ВЫРАЖЕНИЯ (5 КЛАСС)

         Аннотация: В статье раскрывается актуальность закрепления знаний, предусмотренных при обучении математике, проведения специальных научно-методических исследований в направлении придания достаточного уровня значимости проблемам закрепления знаний по математике. Изучая теоретические основы проблем закрепления знаний при обучении математике, из работ российских ученых и педагогов, используя результаты их анализа, теоретические основы закрепления знаний при обучении математике, тему «Выражение веса» в урок математики 5 класса школы-гимназии №42 «Керме-Тоо» города Ош опыт преподавания, выражения физической массы числами, обучение учащихся приемам выражения массы в разных единицах: правильному написанию натуральных чисел, умножение и деление, соблюдение порядка выполнения арифметических действий.
      Ключевые слова: Выражение веса, грузоподъемность, измерение веса, решение задач, масса, натуральные числа, математическая модель, арифметические действия.

PRACTICES WITH NATURAL NUMBERS IN MATHEMATICS, FOR EXAMPLE OF PHYSICAL QUANTITIES, METHODS OF STRENGTHENING THEME OF NUMBER EXPRESSION

         Abstract: In the article, the relevance of strengthening the knowledge provided in teaching mathematics, conducting special scientific and methodical research in the direction of giving a sufficient level of importance to the problems of strengthening knowledge in mathematics. By studying the theoretical foundations of the problems of knowledge consolidation in teaching mathematics, from the works of Russian scientists and pedagogues, using the results of their analysis, the theoretical foundations of knowledge consolidation in mathematics teaching, the topic “Expression of Weight” in the mathematics lesson of the 5th grade of school-gymnasium #42 “Kerme-Too” in the city of Osh. experience in teaching, expressing physical mass with numbers, training students in methods of expressing weight in different units: correct writing of natural numbers, multiplication and division, maintaining the order of performing arithmetic operations.      Keywords: Weight expression, capacity, weight measurement, problem solving, mass, natural numbers, mathematical model, arithmetic operations.

6.  Акмамат кызы Азиза, Мамаюсупов М.Ш. 

УДК 51-7:51-73          DOI:10.58494/esai.22(5).2022.06

ФИЗИКА – 7 ОКУУ КИТЕБИНДЕГИ “МАССА, ТЫГЫЗДЫК” ТЕМАЛАРЫН МИСАЛЫНДА: “АР ТҮРДҮҮ БӨЛЧӨК САНДАР МЕНЕН БОЛГОН АМАЛДАР” ТЕМАЛАРЫН БЫШЫКТОО КАРАТА УСУЛДУК СУНУШТАР (МАТЕМАТИКА 5) 

           Аннотация: Макалада автордун 5 – класста окутулуучу бөлчөктөр темалары боюнча окуучулардын өздөштүрүүсүн төмөн болуу себептери үйрөнүлүп, алардын кызыгууларын арттыруу үчүн, өтүлгөн темаларды бышыктоодо физикалык масса, тыгыздык чоңдуктарын эсептөөгө карата түзүлгөн турмуштук мисалдарды колдонуу тажрыйбасынан келип чыккан сунушу берилген. Тажрыйбанын башында окуучуларга: а) нерселердин массасы, тыгыздыгы жөнүндөгү маалыматтарды; б) физикалык  кубулуштардын  касиеттери – физикалык чоңдуктар  менен мүнөздөлүп, негизги  физикалык чоңдуктарга: узундук, убакыт, масса, температура, ылдамдык, ылдамдануу, тыгыздык, күч, механикалык жумуш, кубаттулук, кинематикалык энергия, потенциялдык энергия ж.б.у.с., кирерин жазылган. Ал эми негизги физикалык чоңдуктарды өлчөө үчүн, алардын бирдигин алдын ала аныктап, 1872 – жылы Париж шаарында өткөрүлгөн чендердин Эл аралык Чоң жыйынында жалпы бирдиктер системасы (анын ичинде СИ) кабыл алынганын айтылган. Ачкыч сөздөр: бөлчөк сандар, масса, тыгыздык, физикалык чоңдуктар, СИ системасы, бирдикте, формулалар.

 НА ПРИМЕРЕ ТЕМЫ “МАССА, ПЛОТНОСТЬ” ПО ФИЗИКЕ – 7 УЧЕБНИК: МЕТОДИЧЕСКИЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ ПО ЗАКРЕПЛЕНИЮ ТЕМЫ “ОПЕРАЦИИ С РАЗЛИЧНЫМИ ДРОБНЫМИ ЧИСЛАМИ” (МАТЕМАТИКА 5) 

         Аннотация: В статье сделано авторское предложение на основе опыта использования реальных примеров расчета значений физической массы и плотности с целью повышения их заинтересованности в изучении причин низкой успеваемости учащихся по темам дроби изучают в 5 классе. В начале эксперимента испытуемым были даны: а) сведения о массе и плотности предметов; б) свойства физических явлений-характеризуются физическими величинами, в том числе основными физическими величинами: длиной, временем, массой, температурой, скоростью, ускорением, плотностью, силой, механической работой, мощностью, кинематической энергией, потенциальной энергией и т. д. Запись записывается. Для измерения основных физических величин заранее была определена их единица, и было сказано, что единая система единиц (включая СИ) была принята на Международном Великом совещании курсов, состоявшемся в Париже в 1872 г. Ключевые слова: дробные числа, масса, плотность, физические величины, система СИ, единицы, формулы.   

AS AN EXAMPLE OF THE TOPICS “MASS, DENSITY” IN PHYSICS – 7 TEXTBOOK: METHODICAL SUGGESTIONS FOR CONSOLIDATING THE TOPICS “OPERATIONS WITH VARIOUS FRACTIONAL NUMBERS” (MATHEMATICS 5)

Annotation: In the article, the author’s proposal is based on the experience of using real examples to calculate the values of physical mass and density in order to increase their interest in studying the reasons for the low performance of students in the topic of studying fractions in the 5th grade. At the beginning of the experiment, the subjects were given: a) information about the mass and density of objects; b) properties of physical phenomena – characterized by physical quantities, including basic physical quantities: length, time, mass, temperature, speed, acceleration, density, force, mechanical work, power, kinematic energy, potential energy, etc. d. The recording is recorded. For the measurement of basic physical quantities, their unit was determined in advance, and it was said that the unified system of units (including SI) was adopted at the International Great Meeting of Courses held in Paris in 1872.
Keywords: fractional numbers, mass, density, physical quantities, SI system, units, formulas.

 7. Алиева Б.М., Абдиллаева М.М., Абрахманова А.М. 

УДК 372.4            DOI:10.58494/esai.22(5).2022.07    

ОКУУЧУЛАРДЫН КОММУНИКАТИВДИК КӨНДҮМДӨРҮН КАЛЫПТАНДЫРУУ ЖОЛДОРУ    

            Аннотация: Башталгыч класстын мугалиминин эң маанилүү милдети – окуучулардын коммуникативдик көндүмдөрүн калыптандыруу. Окуучуда түрдүү темаларда, коммуникативдик ар кыл түрлөрүн жана стилдерин катыштырып, адабий тилде логикалуу, сабаттуу, түшүнүктүү, жеткиликтүү, далилдүү, маданияттуу, адептүү сүйлөшө билүү көндүмдөрүн калыптандыруу. Дидактикалык оюндар аркылуу коммуникативдик компетенттүүлүккө ээ кылууга, балдардын сөзүн өстүрүүчү оюндар, сүйлөмдү оңдоо, тактоо оюндары, улуттук оюндарга негизделген дидактикалык оюндар, акыл-эс маданиятын өнүктүрүүчү оюндар, чечендик кепке, риторикалык ыкмаларга окутуп-үйрөтүүчү оюндар ж.б. тактап айтканда, кептин коммуникативдик касиеттерине ээ кылуу, окутууга жаңыча мамилелер баяндалган. Түйүндүү сөздөр: коммуникативдик, көндүмдөр, билим берүү, окуу,окуучу, мугалим, башталгыч мектеп, сабак, сүйлөшө билүү, өз эне тилинде.
 ПУТИ ФОРМИРОВАНИЯ КОММУНИКАТИВНЫХ НАВЫКОВ УЧАЩИХСЯ
Аннотация: Важнейшей задачей учителя начальных классов является развитие коммуникативных навыков учащихся. Формирование навыков логического, грамотного, понятного, доступного, доказательного, культурного и вежливого общения на литературном языке с привлечением различных видов и стилей общения у учащегося. Приобрести коммуникативную компетенцию через дидактические игры, игры развивающие речь детей, игры на исправление предложений, игры на уточнение, дидактические игры на основе народных игр, игры развивающие культуру мышления, игры обучающие красноречию, риторические приемы и др. в частности, описаны приобретение коммуникативных свойств речи и новые подходы к обучению.  Ключевые слова: коммуникативность, навыки, образование, обучение, ученик, учитель, начальная школа, урок, говорение, родной язык.

 WAYS TO FORM STUDENTS’ CJMMUNICATION SKILLS 

Annotation: The most important task of a primary school teacher is the development of students’ communication skills. Formation of the student’s skills of logical, competent, understandable, accessible, evidence-based, cultural and polite communication in a literary language with the involvement of different types and styles of communication. Acquire communicative competence through didactic games, games that develop children’s speech, games to correct sentences, clarification games, didactic games based on folk games, games that develop a culture of thinking, games that teach eloquence, rhetorical techniques, etc., in particular, the acquisition of the communicative properties of speech and new approaches to learning are described. Key words: communication, skills, education, learning, student, teacher, elementary school, lesson, speaking, native language.

 8. Алиева Б.М., Үсөн кызы Алтынай, Сатыбалдиева А. 

УДК 378.14       DOI:10.58494/esai.22(5).2022.08

ӨЗ АЛДЫНЧА ИШТЕРДИ УЮШТУРУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 

       Аннотация: Окутуу процессиндеги окуучулардын өз алдынча иши – бул мугалимдин түздөн түз катышуусусуз, бирок анын тапшырмасы боюнча аткарылуучу иш. Өз алдынча  иштер билим жана билгичтиктерди бекемдөө, тереңдетүү, изилдөө, өз көз карашын бекемдөө, чыгармачыл идеяларды жаратууга шыктандыруу максатын көздөй тургандыгы баяндалат. Тʏйʏндʏʏ сөздөр: физика, окуучу, мугалим, өз алдынча иш, класс, орто мектеп, физикалык чоңдуктар, чыгармачыл, таанып – билүү, билим, билгичтик, көндүм.

ОСОБЕННОСТИ ОРГАНИЗАЦИИ САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ РАБОТЫ    

        Аннотация: Самостоятельная работа учащихся в процессе обучения – это работа, выполняемая без непосредственного участия преподавателя, но по его указанию. Указано, что самостоятельная работа направлена на закрепление, углубление, исследование знаний и умений, укрепление собственной точки зрения, поощрение создания творческих идей. Ключевые слова: физика, ученик, учитель, самостоятельная работа, класс, физические величины, творчество, познание, знание, умение, навык.

VARIOUS WAYS TO ORGANIZE INDEPENDENT WORK

             Annotation: Independent work of students in the learning process is work performed without the direct participation of the teacher, but at his direction. It is indicated that independent work is aimed at consolidating, deepening, researching knowledge and skills, strengthening one’s own point of view, encouraging the creation of creative ideas.             Key words: physics, student, teacher, independent work, class, physical quantities, creativity, cognition, knowledge, skill.

 

9. Жаркынбаева Б. 

УДК 373             DOI:10.58494/esai.22(5).2022.09

ИНФОРМАТИКАНЫ ОКУТУУДА КОМПЕТЕНТТҮҮ МАМИЛЕ

       Аннотация. Бул макалада мугалимдин ишмердүүлүгү, информатика сабагында негизги компетенцияларды калыптандырууга багытталган иш тажрыйбасы чагылдырылган. Компетенттүүлүк мамилени ишке ашырууда мугалимдин жаңы позицияларын иштеп чыгууга, мындай сабакты уюштурууга басым жасаган, анын негизги максаты кантип үйрөнүүнү үйрөтүү. Ачкыч сөздөр: компетенттүүлүккө негизделген мамиле, компетенттүүлүккө негизделген модель, критикалык ой жүгүртүү, заманбап билим берүү, өнүгүп жаткан коом, маалыматтык-коммуникациялык технологиялар

КОМПЕТЕНТНЫЙ ПОДХОД К ПРЕПОДАВАНИЮ ИНФОРМАТИКИ

        Аннотация. В этой статье рассказывается о деятельности учителя, опыте работы, направленной на формирование основных компетенций на уроке информатики. При реализации компетентностного подхода упор делается на разработку новых позиций учителя, организацию такого урока, основной целью которого является обучение тому, как учиться.  Ключевые слова: подход, основанный на компетенциях, модель, основанная на компетенциях, критическое мышление, современное образование, развивающееся общество, информационные и коммуникационные технологии

A COMPETENT APPROACH TO TEACHING COMPUTER SCIENCE

             Annotation. This article describes the activities of the teacher, work experience aimed at the formation of core competencies in the computer science lesson. When implementing the competence approach, the emphasis is on developing new teacher positions, organizing such a lesson, the main purpose of which is to teach how to learn. Keywords: competence-based approach, competence-based model, critical thinking, modern education, developing society, information and communication technologies.

10.  Зикирова Ч.А. 

УДК: 37.373.6:51        DOI:10.58494/esai.22(5).2022.10

СТУДЕНТТЕРДИН ЧЕТ ТИЛИН ҮЙРӨНҮҮДӨГҮ МОТИВАЦИЯСЫНЫН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ

        Аннотация: Макалада студенттердин чет тилдерди үйрөнүүгө болгон мотивациясы каралат жана мотивациялык билим берүү мекемелеринин көйгөйлөрүн жана каражаттарын талдайт, стратегиясы, түрткү түрлөрүн билдирет. Туруксуз мотивдердин белгилүү бир иерархиясы менен жетилген мотивациялык базага айлануусуна өбөлгө түзүүчү кырдаалдарды түзүүдөн турган техникалык ЖОЖдордун студенттеринин кесиптик даярдыгын чет тилин үйрөнүүгө түрткү берүүчү каражаттар менен натыйжалуу калыптандыруу жолдору аныкталган.Макалада жогорку окуу жайларындагы студенттердин мотивациясынын өзгөчөлүктөрү талданат. Ар бир конкреттүү студенттин жеке өзгөчөлүктөрүн эске алуу менен, жогорку окуу жайларынын окутуучулары тарабынан да, студенттердин өздөрү тарабынан да мотивациянын өзгөчөлүктөрү каралат. Ар бир студенттин ийгиликтүү окуу иш-аракетинин негизи – бул иштин бул түрүнө мотивациянын жогорку деңгээли көрсөтүлөт. Түйүндү сөздөр: кесиптик мааниси, окуу жана которуу көндүмдөрү, өзүн өзү тарбиялоо функциясы, баарлашуу жөндөмдөрү, окуу мотивациясы, иерархия.   

ОСОБЕННОСТИ МОТИВАЦИИ У СТУДЕНТОВ К ИЗУЧЕНИЮ ИНОСТРАННОГО ЯЗЫКА

      Аннотация: В статье рассматривается мотивация студентов изучать иностранные языки и анализирует проблемы и средства мотивационных образовательных учреждений, стратегия относится к видам мотивации. Определены пути эффективного формирования профессиональной подготовки студентов технических вузов средствами мотивации к изучению иностранного языка, заключающиеся в создании ситуаций, способствующих превращению неустойчивых мотивов в зрелую мотивационную базу с определенной иерархией.В статье анализируются особенности мотивации студентов в высших учебных заведениях. Особенности мотивации рассматриваются как преподавателями высших учебных заведений, так и самими студентами с учетом индивидуальных особенностей каждого конкретного студента. Основой успешной учебной деятельности каждого студента является высокий уровень мотивации к этому виду деятельности. Ключевые слова: профессиональная значимость, навыками чтения и перевода, самообразовательная функция, коммуникативными умениями, мотивации учения, иерархия   

FEATURES OF STUDENTS’ MOTIVATION TO LEARN A FOREIGN LANGUAGE

         Annotation: The article examines the motivation of students to learn foreign languages and analyzes the problems and means of motivational educational institutions, strategy refers to the types of motivation. The ways of effective formation of professional training of students of technical universities by means of motivation to learn a foreign language, consisting in creating situations that contribute to the transformation of unstable motives into a mature motivational base with a certain hierarchy, are determined. The article analyzes the features of motivation of students in higher educational institutions. The peculiarities of motivation are considered both by teachers of higher educational institutions and by students themselves, taking into account the individual characteristics of each individual student. The basis of successful educational activity of each student is a high level of motivation for this type of activity. Keywords: professional significance, reading and translation skills, self-educational function, communication skills, learning motivation, hierarchy.

11. Матикеев Т.К., Акматбек уулу Медербек, Атаханова Г.К. 

УДК:371. 126.1.    DOI:10.58494/esai.22(5).2022.11

МЕКТЕПТИН ИННОВАЦИЯЛЫК ӨНҮГҮҮСҮНДӨГҮ ЖЕТЕКЧИНИН БАШКАРУУЧУЛУК МАДАНИЯТЫНЫН МАҢЫЗЫ ЖАНА МАЗМУНУ

      Аннотация: Бул макалада мектеп жетекчисинин башкаруучулук жөндөмү жана педагогикалык технологиялар, жамаатты башкаруучулук маданиятын калыптандыруунун маңызы, мазмуну жана сапаттык мааниси жөнүндө сөз болот. Түйүндүү сөздөр: Маданият, башкаруу маданияты, педагогикалык маданият, педагогикалык менеджмент, комплекстүү мамиле, инсан маданияты, башкаруучулук принциптери,окуу тарбия процесси,базалык деңгээлдер.   

ЗНАЧЕНИЕ И СОДЕРЖАНИЕ КУЛЬТУРЫ ЛИДЕРСТВА В ИННОВАЦИОННОМ РАЗВИТИИ ШКОЛЫ 

         Аннотация: В данной статье речь идёт об управленческих навыках и педагогических технологиях директора школы, о сущности, содержания и важности качества формирования культуры управления коллективом. Ключевые слова: Культура, культура управления, педагогическая культура, педагогический менеджмент.

 SIGNIFICANCE AND CONTENT OF LEADERSHIP CULTURE IN INNOVATIVE SCHOOL DEVELOPMENT

Abstract: This article deals with the managerial skills and pedagogical technologies of the school director, the essence, content and importance of the quality of the formation of a team management culture.  Keywords: Culture, management culture, pedagogical culture, pedagogical management

12. Парманкулова Н.

УДК: 371.127.7.          DOI:10.58494/esai.22(5).2022.12

ПЕДАГОГТОРДУН КЕСИПТИК КОМПЕТЕНТТҮҮЛҮГҮ-БИЛИМ БЕРҮҮДӨГҮ АДАМ РЕСУРСТАРЫН КОЛДОНУЛУШУ    

        Бул маклада бүгүнкү күндө билим берүүнүн максаттары,  милдеттери,  мазмуну,  түзүмү  жана билим  берүүнү  башкаруу  принциптери мугалимдин компетенттүүлүгү   каралат. Ошондуктан билим берүүнүн сапатына да адам ресурсунун ишмердүүлүгүн  калыптандырууда мектептердеги мугалимдердин кесиптик компетенттүүлүгүн калыптандыруу усулдары боюнча  ишин  өркүндөтүү талаптары коюлуп келүүдө. Окуучунун билим сапатын жогорулатуу үчүн биринчиден үлгүлүү мектеп уюштурулса, ал жерде билим алган окуучуларды, билим берген мугалимдердин кесиптик көндүмдөргө ээ болгон компетентүү адистер болсо башка мектептер өрнөк алат. Мындай мектепти уюштурууда анын негизги миссияларын так аныктап, келечекке багыттуу, мамлекеттик идеологиянын негизинде иш жүргүзүү зарылдыгы келип чыгууда. Ачкыч сөздөр: Билим берүүнүн компетенциялары,моделдер, максаттары, мугалимдин компетенттүүлүгү, башкаруучулук маданяты, билим берүүнүн сапаты, маданият, калыптандыруу технлогиялары, окутуунун сапаты, проблемалуу кырдаал, маданият таануучулук, дидактика, башкаруунун негизги милдеттери, функциялар, башкаруу  принциптери.

ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ КОМПЕТЕНЦИЯ УЧИТЕЛЕЙ – ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ЧЕЛОВЕЧЕСКИХ РЕСУРСОВ В ОБРАЗОВАНИИ

      Аннотация: В данной статье рассматриваются цели, задачи, содержание, структура и принципы управления образования, компетенция педагога на сегодняшний день. В связи с этим предъявляются требования к качеству образования, формированию кадровой деятельности, совершенствованию методов, формированию профессиональных компетенций школьных учителей.   Во-первых, для повышения качества образования должна быть организована образцовая школа с профессиональными педагогами и грамотным специалистом, затем за образцовой школой последуют и другие школы. При организации такой школы необходимо четко определить ее основные задачи и действовать на основе перспективной государственной идеологии. Ключевые слова: образовательные компетенции, модели, цели, компетентность педагога, управленческая культура, качество образования, культура, технологии формирования, качество образования, проблемная ситуация, культурология, дидактика, основные задачи управления, функции, принципы управления.

PROFESSIONAL COMPETENCE OF TEACHERS – UTILIZATION OF HUMAN RESOURCES IN EDUCATION 

      Abstract: This article deals with the goals, objectives, content, structure and principles of education management, the competence of the teacher today. Therefore, there are requirements for the quality of education, the formation of personnel activities, the improvement of methods, the formation of professional competencies of school teachers. Firstly, in order to improve the quality of education, a model school with professional teachers and competent specialist should be organized, then other schools will follow the model school. When organizing such a school, it is necessary to clearly define its main tasks and act on the basis of a promising state ideology. Keywords: educational competencies, models, goals, teacher competence, managerial culture, education quality, culture, formation technologies, education quality, problematic situation, cultural studies, didactics, main management tasks, functions, management principles.

13. Сейдахметов М.А. 

УДК: 373.3              DOI:10.58494/esai.22(5).2022.13                               

ЗАМАНБАП МУЗЫКАЛЫК МАДАНИЯТ ААЛАМДАШУУ ПРОЦЕССТЕРИНИН КОНТЕКСТИНДЕ

           Аннотация: Бул макалада музыка адамдарды тарбиялоого жана коомду өзгөртүүгө катышып, адамдын интеллектуалдык, эрктүү жана адеп-ахлактык сапаттарын калыптандыруучу, андагы чыгармачылык күчтөрдү жана жөндөмдүүлүктөрдү шыктандырып, стимулдаштыруучу, инсандын социалдашуусуна салым кошуп, жардам берип, адамдарды жогорку коомдук идеалдар үчүн күрөшкө уюштуруп, бириктирүүчү күчкө ээ экендиги чагылдырылган.  Ачкыч сөздөр: музыка, терапия, ден-соолук, тарбия, даарыгер, психика.

 СОВРЕМЕННАЯ МУЗЫКАЛЬНАЯ КУЛЬТУРА В КОНТЕКСТЕ ПРОЦЕССОВ ГЛОБАЛИЗАЦИИ

         Аннотация: В данной статье утверждается, что музыка участвует в воспитании человека и изменении общества, формирует интеллектуальные, волевые и нравственные качества человека, вдохновляет и стимулирует творческие силы и способности, способствует и помогает социализации человека, организует и объединяет людей в борьба за высокие общественные идеалы.   Ключевые слова: музыка, терапия, здоровье, воспитание, врач, психика.

 MODERN MUSICAL CULTURE IN THE CONTEXT OF GLOBALIZATION PROCESSES

       Annotation: This article argues that music is involved in the upbringing of a person and changing society, forms the intellectual, strong-willed and moral qualities of a person, inspires and stimulates creative forces and abilities, promotes and helps the socialization of a person, organizes and unites people in the struggle for high social ideals. Keywords: music, therapy, health, education, doctor, psyche.

14. Сейдахметов М.А. 

УДК: 373.3  DOI:10.58494/esai.22(5).2022.14                                  

МУЗЫКАНЫН КАЛЫПТАНУУСУНУН ТАРЫХЫЙ ЭВОЛЮЦИЯСЫ

        Аннотация: Бул макалада кыргыз эли курчап турган этностор менен жигердүү карым-катнашта болуп, аймактык, социалдык жана башка айырмачылыктарга карабастан, кыргыздын түпкү келбетин сактап, улуттук маданияттын өнүгүшүнө зор салым кошкондугу боюнча изилдөөчүлөрдүн ой жүгүртүүлөрү чагылдырылган. Улуттук руханий маданияттын өзгөчөлүгү – бул күнүмдүк этностор аралык мамилелерди куруу гана эмес, ошондой эле маданияттар аралык чөйрөдөн маалыматты алуу механизмдерин түзүү жана аны этностук мейкиндикте кароо жактары белгиленген.  Ачкыч сөздөр: музыка, тарых, руханий маданият, фольклор, этнография.

     ИСТОРИЧЕСКАЯ ЭВОЛЮЦИЯ МУЗЫКАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

       Аннотация: В данной статье отражены мысли исследователей о том, что кыргызы активно взаимодействуют с окружающими их этносами, несмотря на региональные, социальные и другие различия, сохраняют самобытный облик кыргызов и вносят большой вклад в развитие национальной культуры.  Ключевые слова: музыка, история, духовная культура, фольклор, этнография.

     HISTORICAL EVOLUTION OF MUSIC EDUCATION

         Annotation: This article reflects the thoughts of researchers that the Kyrgyz actively interact with the surrounding ethnic groups, despite regional, social and other differences, preserve the original appearance of the Kyrgyz and make a great contribution to the development of national culture.    Keywords: music, history, spiritual culture, folklore, ethnography.

15. Тагаева Д.А., Махкамова З.Д.,Маматмусаева Ф.К.

УДК: 371. 3: 517               DOI:10.58494/esai.22(5).2022.15    

БАШТАЛГЫЧ КЛАССТА МАТЕМАТИКАНЫ ОКУТУУДА НЕГИЗГИ КОМПЕТЕНТТҮҮЛҮКТӨРДҮ КАЛЫПТАНДЫРУУ

      Аннотация: Макалада компетенттүүлүккө негизделген мамиледе окутуу шарттарындагы кенже мектеп окуучуларына билим берүүнүн заманбап сапатына жетүүнүн негизги жолу каралат. Башталгыч мектеп деңгээлинде окуучулардын компетенттүүлүгүн жалпы билим берүүчү сапаттардын жана жөндөмдүүлүктөрдүн системасы катары, ошондой эле аларды практикада маңыздуу колдонууга боло тургандыгы белгиленет. Билим берүүнүн мазмунун өздөштүрүүнүн максаты жана натыйжасы болуп социалдык тажрыйбанын ар кандай чөйрөлөрүндөгү негизги компетенциялар системасы менен аныкталуучу кенже мектеп окуучуларынын инсандык тажрыйбасын өнүктүрүү саналат. Негизги сөздөр: мектеп, билим, чыгармачылык, компетенттүүлүк, технология.

 ФОРМИРОВАНИЕ КЛЮЧЕВЫХ КОМПЕТЕНЦИЙ В ПРЕПОДАВАНИИ МАТЕМАТИКИ В НАЧАЛЬНОМ КЛАССЕ

         Аннотация: в статье рассматривается компетентностный подход – основной путь достижения современного качества образования младших школьников. На уровне начальной школы компетенции учащихся можно рассматривать как систему универсальных обще-учебных качеств и способностей, а также стремление и готовность осмысленно применять их на практике. Целью и результатом усвоения содержания образования является развитие опыта личности младшего школьника, определяющегося системой ключевых компетентностей в различных областях социального опыта.  Ключевые слова: школа, познание, творчество, компетенция, технологии.
 FORMATION OF KEY COMPETENCES IN TEACHING MATHEMATICS IN PRIMARY SCHOOL
        Аnnotation: The article deals with the competence-based approach – the main way to achieve the modern quality of education for younger students. At the elementary school level, the competences of students can be viewed as a system of universal general educational qualities and abilities, as well as the desire and willingness to meaningfully apply them in practice. The goal and result of mastering the content of education is the development of the experience of the personality of a younger student, which is determined by the system of key competencies in various areas of social experience.  Keywords: school, knowledge, creativity, competence, technology.

16. Тагаева Д.А., Махкамова З.Д.,Маматмусаева Ф.К. 

УДК: 371. 3: 517    DOI:10.58494/esai.22(5).2022.16    

БАШТАЛГЫЧ КЛАССТАРДА МАТЕМАТИКАНЫ ОКУТУУДА КОМПЕТЕНТТҮҮЛҮК МАМИЛЕДЕ ОКУТУУНУ ИШКЕ АШЫРУУ

           Аннотация. Макалада башталгыч класстын окуучуларында негизги компетенттүүлүктөрдү калыптандыруу маселелери каралат. Кыргыз Республикасынын мамлекеттик стандарттарында компетенттүүлүктөрдүн комплексин аныктоонун жалпы ыкмалары аныкталган учурда билим берүү процессинде математиканы башталгыч класста окутууда стандарттын талаптарынын аткарылышына өзгөчө көңүл бурулууда. Компетенттүүлүк мамиледе окутууну ишке ашырууда негизги компетенттүүлүктөр менен катар эле предметтик компетенттүүлүктөрдүн калыптанышы маанилүү болуп саналат. Инсанга багыттап окутуу шарттарындагы башталгыч математиканы окутуунун максаттары жана милдеттери белгиленди.  Негизги сөздөр: компетенттүүлүк, компетенттүү мамиле, мамлекеттик стандарттар, башталгыч класс окуучулары.

 РЕАЛИЗАЦИЯ КОМПЕТЕНТНОСТНОГО ПОДХОДА ПРИ ОБУЧЕНИИ МАТЕМАТИКИ В НАЧАЛЬНЫХ КЛАССАХ

      Аннотация. В статье рассматриваются вопросы формирования ключевых компетенций у учащихся начальных классов. В государственных стандартах Кыргызской Республики при определении комплексов компетенций особое внимание уделяется выполнению требований стандарта в процессе обучения математики в начальной школе.  При реализации обучения компетентностного подхода важное значение имеет формирование предметных компетенций наряду с ключевымивыми компетенциями. Установлены цели и задачи обучения математике в условиях личностно-ориентированного бучения.  Ключевые слова: компетентность, компетентностный подход, государственные стандарты, ученики начальных классов.

 IMPLEMENTATION OF COMPETENCE-BASED APPROACH IN TEACHING MATHEMATICS IN PRIMARY SCHOOL

     Annotation. The article deals with the formation of key competencies in primary school students. In the state standards of the Kyrgyz Republic, when determining the complexes of competencies, special attention is paid to the fulfillment of the requirements of the standard in the process of teaching mathematics in elementary school. When implementing the training of the competency-based approach, the formation of subject competencies along with key competencies is important. The goals and objectives of teaching mathematics in the context of student-centered learning have been established
Keywords: competence, competence approach, state standards, elementary school students.

17. Талипов А.Т., Тагаева Т.З., Саипбекова С.Э. 

УДК 371.3:513          DOI:10.58494/esai.22(5).2022.17

БИЛИМ БЕРҮҮ ПРОЦЕССИНДЕ ЗАМАНБАП ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫН ОРДУ

     Аннотация: Макалада билим берүү процессинде жаӊы маалыматтык-технологияларды пайдалануунун эффективдүүлүгү жөнүндө баяндалат. Окутуунун мааалыматтык-технологияларын сабактарда колдонуудагы мугалимдин иш-аракетинин натыйжалары, сабактарды уюштурууда интерактивдүү доскалардын мүмкүнчүлүктөрү белгиленди. Компьютердик технологиялар, интерактивдүү доскаларды сабактын түрдүү этаптарындагы колдонулушунун натыйжалары, жетишкендиктери тууралуу маалыматтар келтирилди.  Негизги сөздөр: маалыматтык-компьютердик технологиялар, билим берүүнүн сапаты, сабактарды уюштуруу, интерактивдүү доска, окутуу.

 РОЛЬ СОВРЕМЕННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ

     Аннотация: В статье описывается эффективность использования новых информационных технологий в образовательном процессе. Отмечены результаты деятельности учителя по использованию образовательных информационных технологий на уроках, возможности интерактивных досок в организации уроков. Представлена информация о результатах и достижениях использования компьютерных технологий, интерактивной доски на разных этапах урока. Ключевые слова: информационно-компьютерные технологии, качество образования, организация уроков, интерактивная доска, обучение.

 THE ROLE OF MODERN TECHNOLOGIES IN THE EDUCATIONAL PROCESS

         Annotation: The article describes the effectiveness of the use of new information technologies in the educational process. The results of the teacher’s activity in the use of educational information technologies in the classroom, the possibility of interactive whiteboards in the organization of lessons are noted. Information is presented on the results and achievements of the use of computer technology, an interactive whiteboard at different stages of the lesson.  Key words: information and computer technologies, quality of education, organization of lessons, interactive whiteboard, teaching.

18. Талипов А.Т., Тагаева Т.З., Саипбекова С.Э. 

УДК 371.3:513              DOI:10.58494/esai.22(5).2022.18

ОКУТУУНУН АЙРЫМ ЖАӉЫ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНАН ПАЙДАЛАНЫП САБАКТАРДЫ УЮШТУРУУ

      Аннотация: Макалада окуучулардын билим сапатын көтөрүү, окутуунун шарттарын жакшыртуу, билим берүүдөгү жаӊылануу жана окутуунун жаӊы технологияларынан, заманбап платформалардан пайдалануу маселелери каралды. Окутуунун жаӊы технологияларынан Google форма жана google classroom платформалары тууралуу маалыматтар берилди.  Аталган платформаларды пайдалануунун алгоритмдери келтирилди. Ошондой эле макалада окутуунун жаӊы платформаларынын сабактарды уюштуруудагы ролу белгиленди. Негизги сөздөр: компетенттүүлүк, платформа, окутуунун жаӊы технологиялары, google форма, google classroom.

 ОРГАНИЗАЦИЯ УРОКОВ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ НЕКОТОРЫХ НОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ ОБУЧЕНИЯ

      Аннотация: В статье рассмотрены вопросы повышения качества образования школьников, улучшения условий обучения, новые технологии образования, применения новых технологий обучения и современных платформ. Была предоставлена информация о платформах Google form и Google classroom из новых технологий обучения. Приведены алгоритмы использования этих платформ. В статье также отмечена роль новых образовательных технологий в организации уроков.  Ключевые слова: компетенция, платформа, образовательная технология, google форма, google classroom.

 ORGANIZATION OF LESSONS USING SOME NEW LEARNING TECHNOLOGIES

       Annotation: The article discusses the issues of improving the quality of education for schoolchildren, improving learning conditions, new educational technologies, the use of new learning technologies and modern platforms. Information about the Google form and Google class platforms from new learning technologies is provided. Algorithm for driving these platforms. The article also mentions the role of new educational technologies in the organization of lessons.  Key words: competence, platform, educational technology, google form, google classroom.

19. Турдубаева К.Т., Ырысбаева А., Бакирова Б. 

УДК:372:851   DOI:10.58494/esai.22(5).2022.19    

ФИЗИКА – МАТЕМАТИКАЛЫК БИЛИМ БЕРҮҮ БАГЫТЫНЫН БИЛИМ БЕРҮҮ СИСТЕМАЛАРЫН МААЛЫМАТТАШТЫРУУ

         Аннотация. Берилген макалада Физика математикалык билим берүү багытынын билим берүү системаларында маалыматташтыруу көйгөйлөрү каралды. Маалыматташтыруунун азыркы абалын жана көйгөйлөрүн жана келечегин аныктоо жазылды. Маалыматташтыруу – заманбап билим берүүнүн сапатын жогорулатуунун маанилүү каражаты экени көрсөтүлүп, билим берүүнү маалыматташтыруунун жалпы маселелери да каралып, иштин негизги багыттары белгиленди.  Ачкыч сөздөр: физика, математика, маалыматташтыруу, билим берүү тармагы, заманбап педагогика, компьютер, технология.

ИНФОРМАТИЗАЦИЯ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ СИСТЕМ  ФИЗИКО – МАТЕМАТИЧЕСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ

            Аннотация. В данной статье рассмотрены проблемы информатизации в образовательных системах направления физико-математического образования. Было написано, чтобы определить текущее состояние и проблемы и перспективы информатизации. Было показано, что информатизация-важное средство повышения качества современного образования, рассмотрены и общие вопросы информатизации образования, определены основные направления работы. Ключевые слова: физика, математика, информатизация, образование, современная педагогика, компьютеры, технологии
INFORMATIZATION OF EDUCATIONAL SYSTEMS OF PHYSICAL AND MATHEMATICAL EDUCATION
            Annotation. This article discusses the problems of informatization in educational systems of the direction of physics and mathematics education. It was written to determine the current state and problems and prospects of informatization. It was shown that informatization is an important means of improving the quality of modern education, general issues of informatization of education were also considered, the main directions of work were determined. Keywords: physics, mathematics, informatization, education, modern pedagogy, computers, technologies.

20. Эргешбай кызы Аселкан. 

УДК 378.146     DOI:10.58494/esai.22(5).2022.20

БААЛООНУН ЖАКЫНКЫ ТАРЫХЫ ЖАНА ТЕОРИЯСЫ

           Аннотация: макалада билим берүүдөгү баалоо боюнча окумуштуулар баалоонун бул баштапкы концепциясына таянуу менен бир эле учурда баалоо боюнча адабияттарда кездешкен башка терминдерди-класстагы баалоо, ички баалоо, тышкы баалоо, окутуу процессинде баалоо, формалдык жана формалдык эмес баалоо терминдери киргизилип, алар ар түрдүү текстерде жана контексттерде ар кандай маанилерге ээ болушканына кеңири токтолгом. Башкача айтканда, окутуунун стратегиясынын өзгөрүшү билим берүү процессинин азыркы абалынын аздыр көптүр туруктуу жана так бааланышы окуучулардын дүйнө таануусуна жардам берүүгө негизделүүсү керек.  Түйүндүү сөздөр: мамлекеттик билим берүү стандарты, окутуунун стратегиясынын, формативдик баалоо, суммативдик баалоо, байкоо, анализ, синтез, сертификациялоо, өздөштүрүү.

ИСТОРИЯ И ТЕОРИЯ ОЦЕНИВАНИЯ

       Аннотация: в статье расмотрено начальные концепции по оцениванию в образовании учеными на основе встречающихся терминов в литературах по оцениванию таких как – оценивание в классе, внутренная оценивание, внешное оценивание, оценивание в процессе обучения, формальное и неформальное оценивание. Анализировав значения этих терминов, отметили что, в разных текстах и контекстах они имеют различные понятия. Так как, стратегия измения обучения обуславливает то что, в какой-то мере постоянное и точное оценивание основывается на содействие мировоззрению обучаемых.  Ключевые слова: государственный образовательный стандарт, стратегия обучения, формативное оценивание, суммативное оценивание, наблюдение, анализ, синтез, сертификация, освоение.

HISTORY AND THEORY OF EVALUATION

         Abstract: the article examines the initial concepts of assessment in education by scientists on the basis of terms found in the literature on assessment such as – assessment in the classroom, internal assessment, external assessment, assessment in the learning process, formal and informal assessment. After analyzing the meanings of these terms, we noted that they have different concepts in different texts and contexts. Since the strategy of changing the training determines that, to some extent, constant and accurate assessment is based on promoting the worldview of the trainees. Keywords: state educational standard, learning strategy, formative assessment, summative assessment, observation, analysis, synthesis, certification, mastering.

21. Жаанбаева К.Б. 

УДК 378.146  DOI:10.58494/esai.22(5).2022.21

ЖАПАРКУЛ АЛЫБАЕВДИН САТИРАЛЫК АҢГЕМЕЛЕРИ

          Аннотация: бул макалада Жапаркул Алыбаевдин жазуучулук чеберчилиги жана анын сатиралык аӊгемелери жөнүндө сөз болот. Ошондой эле жазуучунун сатиралык аӊгемелеринин көркөмдүк күчү, анда көтөрүлгөн проблемалар, алардын чечилиши анализге алынат жана булар адабиятчылардын пикирлери менен тастыкталат.  Ачкыч сөздөр: жазуучу, сатира, аӊгеме, идея, проблема, юмор, конфликт, образ, адабият таануу, сын. көркөм чечилиш.

САТИРИЧЕСКИЕ  РАССКАЗЫ  ЖАПАРКУЛА АЛЫБАЕВА

     Аннотация: в данной статье рассказывается о писательском мастерстве Жапаркула Алыбаева и его сатирических рассказах. Также анализируется художественная сила сатирических рассказов писателя, поднимаемые в них проблемы и пути их решения, что потверждается мнениями критиков. Ключевые слова: писатель, сатира, рассказ, идея, проблема, юмор, конфликт, литературоведение, критика,  художественная концовка.
SATIRICAL STORIES OF  JAPARKUL  ALYBAEV
           Annotation: this article talks about the writing skills of Japarkul Alybaev and his satirical stories. Also, the artistic power of the writer᾿s satirical stories, the problems raised in them, and their solutions are analyzed, and these are confirmed by the opinions of critics. Keywords: writer, satirical stories, idea, problem, humor, conflict, literature, critic, artistic solution.

22. Жаанбаева К.Б.   

УДК 82-2        DOI:10.58494/esai.22(5).2022.22

ТОГОЛОК МОЛДОНУН ТАМСИЛДЕРИНИН ИДЕЯЛЫК-КӨРКӨМДҮК ӨЗГӨЧӨЛҮГҮ
            Аннотация: аталган макалада Тоголок Молдонун тамсилдеринин идеялык-көркөмдүк өзгөчөлүктөрү жөнүндө сөз болот. Тоголок Молдонун ар кайсы темаларда жазган тамсилдеринин идеясы, каармандары талдоого алынып, макалада айтылгандар окумуштуу-сынчылардын ой-пикирлери менен бекемделет. Ачкыч сөздөр: тамсил, сатира, аӊгеме, идея, проблема, юмор, конфликт, образ, адабият таануу, сын. көркөм чечилиш.

ИДЕЙНО-ХУДОЖЕСТВЕННЫЕ ОСОБЕННОСТИ БАСЕН ТОГОЛОК МОЛДО

          Аннотация: в данной статье говорится об идейно-художественных особенностях басен Тоголока Молдо. Анализируется идеи и персонажи басен, написанных Тоголок Молдо на различные темы, и сказанное в статье потверждается мнениями критиков.  Ключевые слова: басня, сатира, рассказ, идея, проблема, юмор, конфликт, литературоведение, критика,  художественная концовка.   
IDEOLOGICAL AND ARTISTIC FEATURES OF TOGOLOK MOLDO᾿S   FABLES
          Annotation: in this article talks about the ideological and features of Togolok Moldo᾿s  fables. The ideas and characters of the fables written by Togolok Moldo on various topics are analyzed, and what is said in the article is supported by the opinions of critics.   Keywords: fable, satirical stories, idea, problem, humor, conflict, literature, critic, artistic solution.

23. Куванычбек кызы Гүлнура.

УДК 82-2 DOI:10.58494/esai.22(5).2022.23

МЕЛИС АБАКИРОВДУН ЧЫГАРМАЧЫЛЫГЫНДАГЫ ЖАҢЫЧЫЛДЫК

            Аннотация : бул макалада жазуучу М. Абакировдун чыгармачылыгында жаӊычылдык тууралуу сөз болот. Ошондой эле жазуучунун «Жинди Сабыр» повести талдоого  алынып, андагы образдар системасы, каармандын мүнөзү, чыгармада көтөрүлгөн проблемалар анализденет.  Ачкыч сөздөр: проза, повесть, изденүүлөр, табылгалар, адабият, тема, идея, философиялык ой, пафос, жазуучу, психологизм.

 НОВАТОРСТВО В ТВОРЧЕСТВЕ МЕЛИСА АБАКИРОВА

            Аннотация: данной статье говорится о новаторстве в творчестве писателя М.Абакирова Также анализируется рассказ писателя «Безумный Сабыр», система образов в нем, характер персонажа, проблемы поднятые в произведении.  Ключевые слова: проза, повесть, соискание, находки, литература, тема, идея, философская мысль, пафос, писатель, психологизм.

 INNOVATION IN MELIS ABAKIROV᾿S WORK

       Annotation: this article talks about the innovation in the work of writer M. Abakirov. Also, the writer᾿s  short story  «Сrazy Sabyr» is analyzed, the system of images in it, the character of  hero, and the probkems raised in the work are analyzed.  Keywords: prose, lyrics, researches, findings, literature, theme, idea, philosophical thought, pathos, writer, psychologism.

24. Мырзабекова А.Ы., Бакиева Д.А. 

УДК 82-2    DOI:10.58494/esai.22(5).2022.24

“КЫЯМАТ” РОМАНЫНЫН АЗЫРКЫ АДАБИЙ ПРОЦЕССТЕГИ ОРДУ 

        Аннотация: бул макалада улуу жазуучу Чыңгыз Айтматовдун «Кыямат» романы тууралуу улуттук адабият таануу тармагындагы кыргыз адабиятчылары жана мыкты айтматовтаануучулар кеңири маалымат беришкен. Романдын жанры, формасы тууралуу пикирлер айтылган. Башкача айтканда кыргыз адабиятчылары жана айтматовтаануучулар бир добуштан романдын жазылышын колдоп, азыркы адабий процесстеги ордун айгинелешкен. Түйүндүү сөздөр:  Чыңгыз Айтматов, монография, миф, легенда,роман, образ, мүнөз, конфликт, сюжет, согуш, адабий процесс.

 МЕСТО РОМАНА “СУДНЫЙ ДЕНЬ” В СОВРЕМЕННОМ ЛИТЕРАТУРНОМ ПРОЦЕССЕ

     Аннотация: в данной статье кыргызские писатели и видные айтматоведы в области национального литературоведения дали подробную информацию о романе «Киямат» великого писателя Чингиза Айтматова. Высказывались мнения о жанре и форме романа. Иными словами, кыргызские писатели и айтматологи единодушно поддержали написание романа и утвердили его место в современном литературном процессе. Ключевые слова: Чингиз Айтматов,монография, миф, легенда, Роман, образ, характер, конфликт, сюжет, война, литературный процесс.

 THE PLACE OF THE NOVEL “KIYAMAT” IN THE CURRENT LITERARY PROCESS 

       Abstract:  in this article, Kyrgyz writers and excellent Aitmatov scholars in the field of national literary studies have given detailed information about the novel “Kiyamat” by the great writer Chingiz Aitmatov. Opinions were expressed about the genre and form of the novel. In other words, Kyrgyz writers and aitmatologists unanimously supported the writing of the novel and confirmed its place in the modern literary process. Keywords: Chenghis Aitmatov, monograph, myth, legend, novel, image, character,conflict, plot, war, literary process.
 
 

25.Марипов Б.К. 

УДК 343.9.01. DOI:10.58494/esai.22(5).2022.25

 БАНДИТИЗМГЕ КАРАТА ЧЕТ ӨЛКӨЛӨРДҮН МЫЙЗАМДАРЫНДАГЫ КЫЛМЫШТУУЛУКТУН ЖООПКЕРЧИЛИГИ

      Аннотация. Кыргызстанда ишканаларга, мекемелерге, уюмдарга же жеке адамдарга куралдуу кол салууларды жасоо максатын көздөгөн кылмыштуу топтордун иштеши коомдук коопсуздукка да, айрым жарандардын өмүрүнө жана ден соолугуна, алардын мүлкүнө да коркунуч келтирет. Ушунун бардыгы мамлекет тарабынан бандитизмге каршы аракеттенүүгө багытталган таасирдүү чараларды, анын ичинде кылмыш-укуктук мүнөздөгү чараларды кабыл алууну талап кылат. Бирок мындай чаралардын натыйжалуулугу бандитизмдин укуктук табиятын так түшүнбөй туруп, ага жетишүүгө болбойт жана чет мамлекеттердин мыйзамдарында бандитизм үчүн жазык жоопкерчилигин кароо тажрыйбасын талдоо керек. Туйүндүү сөздөр: мыйзам чыгаруу, мамлекет, уюшкан кылмыштуулук, каракчылык, бандитизм, коом, эволюция.

 УГОЛОВНАЯ ОТВЕТСТВЕННОСТЬ ЗА БАНДИТИЗМ В ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВЕ ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАН 

   Аннотация. Функционирование в Кыргызстане банд, целью существования которых является совершение вооруженных нападений на предприятия, учреждения, организации или отдельных лиц, угрожает как общественной безопасности, так и жизни, здоровью отдельных граждан и их собственности. Все это обуславливает необходимость принятия со стороны государства эффективных мер, в том числе и уголовно-правового характера, направленных на противодействие бандитизму. Но эффективность таких мер вряд ли возможна без четкого понимания юридической природы бандитизма, которого можно достичь, проанализировав опыт уголовной ответственности за бандитизм в законодательстве зарубежных стран. Ключевые слова: законодательство, государство, организованная преступность, разбойное нападение, бандитизм, общество, эволюция.
 CRIMINAL LIABILITY FOR BANDITRY IN THE LEGISLATION OF FOREIGN COUNTRIES
Annotation. The operation of gangs in Kyrgyzstan, the purpose of which is to carry out armed attacks on enterprises, institutions, organizations or individuals, threatens public safety in general and the lives, health of individuals and their property, hinders the normal economic activity that creates the state insecurity of society from criminal encroachments. All this presupposes the need for the state to take effective measures, including criminal law, aimed at combating banditry. But the effectiveness of such measures is hardly possible without a clear understanding of the legal nature of banditry, which can be achieved, including by analyzing the experience of criminal liability for banditry in the legislation of foreign countries. Keywords: law, state, organized crime, robbery, banditry, society, evolution.

 

26. Маталиева Н.Ж., Джуманазарова А.А

УДК 332.2.021     DOI:10.58494/esai.22(5).2022.26

                                                                                

 

Рыноктук экономика шартында агрардык сектордогу

ишканалардын экономикалык эффективдүүлүгүн жогорулатуу

         Аннотация:  макалада КРнын агрардык сектордогу ишканаларынын учурдагы абалы, эгемендүүлүк статусту алгандан бери чечилбей келе жаткан көйгөйлөрү жана аларды чечүүдө  мамлекетттин көрүнүктүү ишкерлери тарабынан азыркы күнгө чейин жасалган иш-аракеттери жазылды. Андан тышкары статистикалык маалыматтар, таблицалар жана дагы элдин оозунан чыккан кептер камтылган. Тексттик материал үч негизги баптан турган, корутундуда көйгөйлөрдү чечүү максатында жазылган  авторлордун жеке ою орун алды.      Ийгиликтин түбү чкексиз…                Ачкыч  сөздөр:  агрардык сектор,экономикалык өнүгүү,өнөр жай,экономикалык маалымат, материалдык-техникалык ресурстар ж.б.

 

Повышение экономической эффективности предприятий аграрного сектора в 

условиях рыночной экономики         

                               

           Аннотация: в статье написано состояние в данный момент предприятии аграрного сектора КР, их не решимые проблемы с независимости до наших дней и роль отечественных экономистов в решении этих проблем. Кроме этого работа содержит статистические информации, таблицы и предложении народа. Текстовый материал состоит из основных трех глав , в заключении находится личное мышление авторов о решении проблем АПК КР. Нет предел успеха… Ключевые слова:  аграрный сектор, экономическое развитие, промышленность, экономическая информация, материально-технические ресурсы и др.

Increasing the economic efficiency of agricultural enterprises in a market economy               

     Annotation:   the article describes the current state of an enterprise in the agrarian sector of the Kyrgyz Republic, their unsolvable problems from independence to the present day and the role of domestic economists in solving these problems. In addition, the work contains statistical information, tables and proposals of the people. The text material consists of 3 main chapters, in the conclusion there is personal thinking about solving the problems of the agro-industrial complex of the Kyrgyz Republic.There is no limit to success …  Keywords: agricultural sector, economic development, industry, economic information, material and technical resources, etc.  

27. Сооронбаева Б.Б.  

 

УДК 330.101  DOI:10.58494/esai.22(5).2022.27

                                                                      

                                СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКИЕ ПОСЛЕДСТВИЯ COVID-19

       Аннотация: пандемия Ковид-19 создала серьезные угрозы для продовольственной безопасности и питания беднейших слоев населения Кыргызской Республики. Уровень бедности, который   столкнулось с так называемой цифровизацией, которая пришла в кыргызские семьи для сохранения мер безопасности.    Ключевые слова:  коронавирус, пандемия, население, экономика, уровень жизни, цифровизация.

 КОВИД-19 СОЦИАЛДЫК-ЭКОНОМИКАЛЫК КЕСЕПЕТТЕРИ               

        Аннотация: ковид-19 пандемиясы Кыргыз Республикасынын калкынын эң жакыр катмарынын азык-түлүк коопсуздугуна жана тамактануусуна олуттуу коркунучтарды жаратты. Өлкөдө буга чейин жогорку деп эсептелген жакырчылыктын деңгээли бир топ жогорулады. Мындан тышкары, калк санариптештирүү деген нерсеге туш болуп, кыргыз үй-бүлөлөрүнө коопсуздук чараларын сактоону шарттады. Түйүндүү сөздөр: Таажы вирусу, пандемия, калк, экономика, жашоо деңгээли, санариптештирүү.                
    SOCIO-ECONOMIC CONSEQUENCES OF COVID-19              
        Аnnotation: the Covid-19 pandemic has created serious threats to the food security and nutrition of the poorest segments of the population of the Kyrgyz Republic. The level of poverty, which was already considered high in the country, has increased significantly. In addition, the population faced the so-called digitalization, which came to Kyrgyz families to maintain security measures.            Keywords: coronavirus,

28. Тагаева Б.А. 

УДК 3.33.330.34    DOI:10.58494/esai.22(5).2022.28

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ЭКОНОМИКАСЫНА ТҮЗ ЧЕТ ЭЛДИК ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫ ТАРТУУ КӨЙГӨЙЛӨРҮ ЖАНА ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ      

           Аннотация: Бул макалада, заманбап шартта Кыргызстандын экономикасына түз чет элдик инвестицияларды тартуу көйгөйлөрү жана перспективалары каралган. Республиканын экономикасынын эффективдүү өнүгүүсү көбүнчө ойлонулган инвестициялык саясаттан көз каранды жана экономиканын өнүгүүсүнүн жаңы моделин аныктайт. Экономиканы модернизациялоо жана туруктуу экономикалык өсүшүн камсыз кылуу максатында, бүгүнкү күндө чет элдик инвестицияларды тартууга өзгөчө көнүл бурулуп жатат.  Ачкыч сөздөр: интеграция, инвестиция, кредиттер, модернизация, экспорттук потенциал, эркин экономикалык зона, инвестициялык жагымдуулук
 

            ПРОБЛЕМЫ И ПЕРСПЕКТИВЫ ПРИВЛЕЧЕНИЕ ПРЯМЫХ ИНОСТРАННЫХ ИНВЕСТИЦИЙ В ЭКОНОМИКУ КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКИ      

   Аннотация: В статье рассмотрены вопросы проблемы и перспективы привлечение прямых иностранных инвестиций (ПИИ) в экономику Кыргызстана на современном этапе. Эффективность развития экономики во многом будет зависеть от продуманной инвестиционной политики в республике, которая позволила бы определить новую модель развития экономики. На сегодняшний день особое внимание уделяется привлечению ПИИ в целях обеспечения устойчивого экономического роста и модернизации экономики. Ключевые слова: интеграция, инвестиция, кредиты, модернизация, экспортный потенциал, свободная экономическая зона, инвестиционная привлекательность

 PROBLEMS AND PROSPECTS OF ATTRACTING  FOREIGN DIRECT INVESTMENT IN ECONOMY OF KYRGYZ REPUBLIC      

       Annotation: In this article considered questions of problems and perspectives attraction divecb of foreijn investment in economy of Kyrgyz on modern stage. Development of elective economic in many will depend on thoughtful politic investing in republic, which let define the new model develop economic. Today’s a given special attention direct of foreign investment in order to provide stable economic growth and economic modernization. Keywords:  integration, investment, loans modernization, export potential, import substitution, free economic zone, investment attractive.  
 

29. Жуманалиева М.У. 

УДК 620.92    DOI:10.58494/esai.22(5).2022.29

РАЗВИТИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ ПЛАВУЧИХ СОЛНЕЧНЫХ ЭЛЕКТРОСТАНЦИЙ НА ПРИМЕРЕ ПЛОТИН ТАШ-КУМЫРСКОЙ И ШАМАЛДЫ-САЙСКОЙ

            ГЭС         Аннотация: Кыргызская   Республика   способна   полностью   обеспечить   свои потребности  в  электроэнергии  как  в  настоящее  время,  так  и   на перспективу.  Страна  располагает    крупными     топливно-энергетическими  ресурсами.           
         Однако уровень освоения  их  в  настоящее время  очень  низкий.   За  последние  10 лет резко сократилась добыча угля  и  природного газа, из-за маловодного периода  в этом году Кыргызстан столкнулся с энергокризисом. Энергетики опасаются, что после отопительного сезона в водохранилище может остаться всего 6-7 миллиардов кубометров воды. Это может привести к остановке  Токтогульской ГЭС. В связи с этим появляется необходимость в использовании новых источников, прибегая к нетрадиционной энергетике.     
Ключевые слова:технологии,фотоэлектрические панели, плавучие солнечные электрические системы, солнечная энергия,возобновляемые источники энергии.

 ТАШ-КӨМҮР ЖАНА ШАМАЛДЫ-САЙ ГЭСТЕРИНИН ПЛОТИНАЛАРЫНЫН МИСАЛЫНДА КАЛКЫП ЖҮРҮҮЧҮ КҮН ЭЛЕКТР СТАНЦИЯЛАРЫН ӨНҮКТҮРҮҮ ЖАНА АНЫН КЕЛЕЧЕГИ         

             Аннотация: Кыргыз Республикасы азыркы учурда да, келечекте да электр энергиясына болгон өзүнүн керектөөлөрүн толук камсыз кылууга жөндөмдүү.  Өлкөдө ири отун-энергетикалык ресурстар бар.  Бирок, учурда аларды өздөштүрүү деңгээли өтө төмөн. Акыркы 10 жылда көмүр жана жаратылыш газын өндүрүү кескин кыскарды, быйылкы жылы суунун аздыгынан Кыргызстан энергетикалык кризиске туш болду. Энергетиктер жылытуу мезгилинен кийин суу сактагычта 6-7 миллиард кубометр гана суу калышы мүмкүн деп кооптонушат. Бул Токтогул ГЭСинин токтоп калышына алып келиши мүмкүн. Ушуга байланыштуу салттуу эмес энергетикага кайрылып, жаңы булактарды пайдалануу зарылдыгы келип чыгууда. Ачкыч сөздөр:технологиялар, фотоэлектрдик панелдер, калкып жүрүүчү күн электр системалары, күн энергиясы, кайра жаралуучу энергия. технологии,фотоэлектрические панели, плавучие солнечные электрические системы, солнечная энергия,возобновляемые источники энергии.
 DEVELOPMENT AND PROSPECTS OF FLOATING SOLAR POWER PLANTS ON THE EXAMPLE OF TASH-KUMYR AND SHAMALDY-SAY DAMS OF HYDROELECTRIC POWER PLANTS  
       Abstract:The Kyrgyz Republic is able to fully meet its electricity needs both at present and in the future.  The country has large fuel and energy resources.         However, the level of their development is currently very low.   Over the past 10 years, coal and natural gas production has sharply decreased, due to the low-water period this year Kyrgyzstan faced an energy crisis. Power engineers fear that after the heating season, only 6-7 billion cubic meters of water may remain in the reservoir. This may lead to the shutdown of the Toktogul HPP. In this regard, there is a need to use new sources, resorting to unconventional energy. Keywords: technologies, photovoltaic panels, floating solar electric systems, solar energy, renewable energy sources.

 


УДК  37.091.31        DOI:10.58494/esai.23(6).2023.01

1.Алыбаев Курманбек Сарманович

ОКУУ МАТЕРИАЛДАРЫН КЫСКАЧА ЖАЗУУНУН ФОРМАЛАРЫ ЖАНА АЛАРДЫН ПРАКТИКАЛЫК МААНИСИ

Аннотация. Макалада педагогикалык-психологиялык жана илимий-методикалык адабияттарды талдоонун негизинде окуу материалдарын кыскача жазуунун формалары жана алардын практикалык мааниси,аныктамалары, негизги талаптары, аны түзүүнүн жолдору каралган. Математика боюнча окуу материалдарын кыскача жазуунун формаларын максатуу колдонууга мисал-маселелер сунушталган.

Түйүндүү сөздөр: окуу материалдары, таянычтар, коспект, схема, компонент, түрмөктөө, жайылтуу, визуал, аудио, кинестетика, технология , графикалык таяныч сигналдары, формулалар, туюнтмалар, математикалык билимдер, структурасы,семантикалык акценттер, автомания, ассоциативдик жана элестетүү.

ФОРМЫ КРАТКОГО НАПИСАНИЯ УЧЕБНЫХ МАТЕРИАЛОВ И ИХ ПРАКТИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ

Аннотация. В статье рассматриваются формы конспекта учебных материалов и их практическое значение,определения, основные требования, способы его составления на основе анализа педагогико-психологической и научно-методической литературы. Пример целенаправленного использования форм для написания резюме учебных материалов по математике-предлагаемые задачи.

Ключевые слова: учебные материалы ,опоры, аспект, схема, компонент, прокрутка, развертывание, визуальные эффекты, аудио, кинестетика, технологии, графические опорные сигналы, формулы, выражения, математические знания, структура, семантические акценты, автомания, ассоциативность и воображение.

 FORMS OF SHORT WRITING OF EDUCATIONAL MATERIALS AND THEIR PRACTICAL SIGNIFICANCE

Annotation. The article discusses the forms of the summary of educational materials and their practical significance, definitions, basic requirements, methods of its compilation based on the analysis of pedagogical-psychological and scientific-methodological literature. An example of purposeful use of forms for writing summaries of educational materials in mathematics is the proposed tasks.

Keywords: educational materials,supports,aspect,scheme, component,scrolling, deployment, visual effects, audio, kinesthetics, technologies, graphical reference signals, formulas, expressions, mathematical knowledge, structure, semantic accents, automania, associativity and imagination.


УДК 364.23.          DOI:10.58494/esai.23(6).2023.02

2. Абдувапова Айнагул Тешебевна

УЧУРДАГЫ ЖУМУШСУЗДУКТУН СОЦИАЛДЫК ӨБӨЛГӨЛӨРҮ ЖАНА СЕБЕПТЕРИ.

Аннотация. Макалада Кыргызстандагы эң маанилүү социалдык-экономикалык көйгөйлөрүнүн бири – жумушсуздук маселесине талдоо жасалды. Азыркы мезгилде Кыргыз Республикасындагы жумушсуздуктун өнүгүү тенденциялары көрсөтүлүп, Кыргызстанда жумушсуздукту бөлүү жана иш менен камсыз кылуу мүмкүнчүлүктөрү талдоого алынган. Жумушсуздуктун критерийлери экономиканын жалпы абалын аныктоочу негизги көрсөткүчтөрдүн бири деп айтууга болот. Макалада  жумушсуздуктун түрлөрү, коомго тийгизген таасири, келип чыгуу маселелери   каралды.

Түйүндүү сөздөр: жумушсуздук, үй-бүлө, социалдык иштер, фрикцион,  структура, цикл, эмгек рыногу.

 СОЦИАЛЬНЫЕ ПРЕДПОСЫЛКИ И ПРИЧИНЫ  БЕЗРАБОТИЦЫ СОВРЕМЕННОГО ПЕРИОДА

Аннотация. В статье анализируется безработица, одна из важнейших социально-экономических проблем Кыргызстана. В настоящее время показаны тенденции развития безработицы в Кыргызской Республике, а также проанализированы возможности распределения безработицы и трудоустройства в Кыргызстане. Можно сказать, что критерии безработицы являются одним из основных показателей, определяющих общее состояние экономики. В статье рассмотрены виды безработицы, ее влияние на общество, вопросы возникновения.

Ключевые слова: безработица, семья, социальные отношения, трения, структура, цикл, рыно

 SOCIAL BACKGROUND AND CAUSES OF UNEMPLOYMENT OF THE MODERN PERIOD

Annotation. The article analyzes unemployment, one of the most important socio-economic problems of Kyrgyzstan. Currently, the trends of unemployment development in the Kyrgyz Republic are shown, and the possibilities of unemployment distribution and employment in Kyrgyzstan are analyzed. It can be said that unemployment criteria are one of the main indicators that determine the overall state of the economy. In the article, the types of unemployment, their influence on society, problems of occurrence are discussed.

Keywords: unemployment, family, social relations, friction, structure, cycle, labor market.к труда.


УДК 681:07.2(07)                 DOI:10.58494/esai.23(6).2023.03

3. Апсамат кызы Гулмира

ИНФОРМАТИКАНЫ ОКУТУУДА ИНТЕРАКТИВДҮҮ ДОСКАНЫН МҮМКҮНЧҮЛҮКТӨРҮН КӨРСӨТҮҮ

Аннотация. Макалада интерактивдүү доска деген эмне, интерактивдүү доскалардын классификациясы, иштөө принциби, иштөө ыкмалары жана информатика сабагында интерактивдүү досканы колдонуу каралган. Белгилүү болгондой, биз маалыматтын көбүн визуалдык түрдө алабыз. Класста дидактиканын эң маанилүү принциптеринин бири – көрүү принциби сунушталган. Бул материалды өздөштүрүүнүн жогорку деңгээлин камсыз кылуу дегенди билдирет. Окутуунун көргөзмө куралдары чыгармачылык активдүүлүктүн, предметке болгон кызыгуунун өнүгүшүнө өбөлгө түзөт, угуу жана сүйлөө көндүмдөрүн өздөштүрүү үчүн эң жакшы шарттарды түзүп, акырында сабакта материалды өздөштүрүүнүн натыйжалуулугун камсыздайт. Интерактивдүү досканын мүмкүнчүлүктөрүн төмөндө сөз кылабыз.

Түйүндүү сөздөр: интерактивдүү доска, информатика, критикалык ой жүгүртүү, заманбап билим берүү, өнүгүп жаткан коом, маалыматтык-коммуникациялык технологиялар.

ДЕМОНСТРАЦИЯ ВОЗМОЖНОСТЕЙ ИНТЕРАКТИВНОЙ ДОСКИ В ОБУЧЕНИИ ИНФОРМАТИКИ

Аннотация. В данной статье рассматривается, что такое интерактивная доска, классификация интерактивных досок, принцип работы, методы работы и использование интерактивной доски на уроках информатики. Как вы знаете, большую часть информации мы получаем визуально. В классе был предложен один из важнейших принципов дидактики – принцип видимости. Это означает обеспечение высокого уровня усвоения материала. Наглядные пособия обучения способствуют развитию творческой активности, интереса к предмету, создают наилучшие условия для овладения навыками аудирования и говорения и, в конечном итоге, обеспечивают эффективность усвоения материала на уроке. Мы поговорим о возможностях интерактивной доски ниже.

Ключевые слова: интерактивная доска, информатика, критическое мышление, современное образование, развивающееся общество, информационные и коммуникационные технологии

 DEMONSTRATION OF INTERACTIVE WHITEBOARD CAPABILITIES IN COMPUTER SCIENCE TEACHING

Annotation. This article discusses what an interactive whiteboard is, the classification of interactive whiteboards, the principle of operation, working methods and the use of an interactive whiteboard in computer science lessons. As you know, we get most of the information visually. One of the most important principles of didactics was proposed in the class – the principle of visibility. This means ensuring a high level of assimilation of the material. Visual teaching aids contribute to the development of creative activity, interest in the subject, create the best conditions for mastering listening and speaking skills and, ultimately, ensure the effectiveness of mastering the material in the lesson. We’ll talk about the interactive whiteboard features below.

Keywords: interactive whiteboard, computer science, critical thinking, modern education, developing society, information and communication technologies.


УДК 378       DOI:10.58494/esai.23(6).2023.04

 4. Бактыбек кызы Айзирек

 БИЛИМ БЕРҮҮНҮН САПАТЫН ЖОГОРУЛАТУУДА ИННОВАЦИЯЛЫК МЕТОДДУ КОЛДОНУУДА МУГАЛИМДИ ДАЯРДОО

Аннотация. Макалада Инновацияларды ишке ашыруунун заманбап практикасы мугалимдердин өздөрүнүн муктаждыктарын, кызыкчылыктарын, мүмкүнчүлүктөрүн, анын ичинде алардын мотивациялык даярдыгын жетишсиз эске алуу менен мүнөздөлөт, башкача айтканда инновацияларды ишке ашыруунун прикладдык формалары мугалимге инновациялык ишмердүүлүктүн субъекти катары жетишээрлик көңүл бурулбаганы менен мүнөздөлөт. Мугалимге карата инновациялык ишмердүүлүктүн негизги максаты – мугалимди чыгармачыл инсан катары өнүктүрүү, анын салттуу иш-аракетинин түрүн методикалык чечимдерди өз алдынча издөөгө, мугалимди инновациялык методдордун авторуна, иштеп чыгуучусуна айландыруу. Макаладан мугалим өзүнүн инновациялык меттоддорун калыптандыруунун жолдорун алууга болот.

Түйүндүү сөздөр: мугалим, инновациялык ишмердүүлүк, мотвация, кесиптүүлүк, билим берүү, проблема, метод.

ПОДГОТОВКА УЧИТЕЛЯ К ПРИМЕНЕНИЮ ИННОВАЦИОННОГО МЕТОДА ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ОБРАЗОВАНИЯ

Аннотация. В статье отмечается, что современная практика внедрения инноваций характеризуется недостаточным учетом собственных потребностей, интересов, возможностей учителей, в том числе их мотивационной подготовкой, т. прикладные формы реализации инноваций характеризуются недостаточным вниманием к учителю как субъекту инновационной деятельности. Основная цель инновационной деятельности по отношению к учителю – развитие учителя как творческой личности, превращение традиционного вида его деятельности в самостоятельный поиск методических решений, превращение учителя в автора, разработчика инновационных методов. Из статьи можно почерпнуть способы, которыми учитель может формировать свои инновационные методы.

Ключевые слова: учитель, инновационная деятельность, мотивация, профессионализм, образование, проблема, метод.

TEACHER PREPARATION FOR THE APPLICATION OF AN INNOVATIVE METHOD OF IMPROVING THE QUALITY OF EDUCATION

Annotation. The article notes that the modern practice of innovation implementation is characterized by insufficient consideration of teachers’ own needs, interests, capabilities, including their motivational training, i.e. applied forms of innovation implementation are characterized by insufficient attention to the teacher as a subject of innovation. The main goal of innovative activity in relation to the teacher is the development of the teacher as a creative person, the transformation of the traditional type of his activity into an independent search for methodological solutions, the transformation of the teacher into an author, developer of innovative methods. From the article, you can learn ways in which a teacher can form his innovative methods.

Keywords: teacher, innovative activity, motivation, professionalism, education, problem, method.


УДК: 3.37.02    DOI:10.58494/esai.23(6).2023.05

5. Барпыбаев Турдумамбет Рысбекович, х.и.к.доценттин м.а. ИТЭИ, Токтомамбетова Жамилякан Сакибаевна п.и.к. доценттин м.а. ИТЭИ.

ПЕДАГОГИКАЛЫК БААЛООДОГУ ПОРТФОЛИОНУН МААНИСИ ЖАНА ОРДУ

Аннотация. Макалада жогорку кесиптик билим берүүдөгү компетенттүүлүк мамиленин ишмердүүлүгүн уюштуруудагы педагогикалык баалоого, анын ичинде жаңы формасы катары кабыл алынып жаткан портфолиого көңүл бурулган. Макалада студенттердин жетикендиктеринин ырааттуулугун, аныктыгын жана аларды калыптандыруунун жолдору компетенттүүлүк мамиленин негизинде каралган. Педагогикалык баалоодогу негизги аныктамалар катарында педагогикалык тест, анын мазмуну, педагогикалык диагноздоо, баалоого тутумдаш болгон мониторинг түшүнүгү тууралуу жана портфолионун салттуу мамиледен болгон айырмасына талдоо жүргүзүлгөн. Ошону менен бирге эле портфолионун түзүлүшү, анын бөлүмдөрү жана рубрикаларына сунуштамалар берилген. Белгилүү болгондой тайпа кураторлору студенттердин маалыматтык базасын тузүүдө да, кээ бир маалыматтар толук болбой же өз убагында тиешелүү маалыматты камсыздай албай калышат. Мына ошол учуда портфолио студенттердин окуу жана тарбия процессинин жүрүшүндө ээ болгон жетишкендиктери тууралуу маалыматтардын  топтоого зор өбөлгө болот.

Түйүндүү сөздөр: компетенттүүлүк мамиле, педагогикалык баалоо, педагогикалык тест, педагогикалык диагноздоо, мониторинг, портфолио, ишмердүүлүк, өздөштүрүү, түшүнүү, колдонуу.

 

ЗНАЧЕНИЕ И МЕСТО ПОРТФОЛИО В ПЕДАГОГИЧЕСКОМ ОЦЕНИВАНИИ

Аннотация. В данной статье внимание уделяется портфолио как, новейшая форма педагогического оценивания в деятельности компетентностного подхода в высшем профессиональном образовании. В статье на основе компетентностного подхода рассмотрена последовательность, действительность и формирование достижений студентов.  Анализировано понятия в педагогическом оценивании такие как, педагогический тест и ее значение, педагогическое диагностирование, мониторинг как понятие свойственно близкий к оцениванию, а также разница сравнительная характеристика протфолио от традиционного.  Внесены предложения структуре портфолио, ее разделам и рубрикам.  Как известно кураторы групп сталкиваются определенными трудностями при составлении базы данных студентов, в этом случае портфолио играет важную роль как наилучшее форма составления базы данных достижений студентов в процессе обучения и воспитания.

Ключевые слова:  компетентностный подход, педагогическое оценивание, педагогический тест, педагогическое диганостирование, мониторинг, портфолио, деятельность, освоение, понимание, применение.

 SIGNIFICANCE AND PLACE OF PORTFOLIO IN PEDAGOGICAL ASSESSMENT

Annotation. In this article, attention is paid to the portfolio as the latest form of pedagogical assessment in the activity of the competence-based approach in higher professional education. Based on the competence-based approach, the article considers the sequence, reality and formation of students’ achievements. The concepts in pedagogical assessment are analyzed, such as the pedagogical test and its significance, pedagogical diagnosis, monitoring as a concept inherently close to assessment, as well as the difference between the comparative characteristics of the portfolio from the traditional one. Proposals have been made to the portfolio structure, its sections and headings. As you know, group curators face certain difficulties in compiling a database of students, in this case, the portfolio plays an important role as the best form of compiling a database of students’ achievements in the process of training and education.

Keywords: competency-based approach, pedagogical assessment, pedagogical test, pedagogical assessment, monitoring, portfolio, activity, development, understanding, application.


УДК 79.93    DOI:10.58494/esai.23(6).2023.06

6. Зулпукарова Дамира Исмаиловна доцент п.и.к. ОшМУ

Аттокурова Айзирек Жаркынбаевна ОшМУ магистр

Гыязидин кызы Айзирек ОшМУ магистр.

 Математика мугалиминин ишмердүүлүгүндө информациялык-коммуникациялык технологияларды колдонуу

         Аннотация. Макалада информациялык-коммуникациялык технологияларды математика мугалиминин ишмердүүлүгүндө колдонуу маселелери каралат. Чындыгында окутуу процессин эффективдүү уюштурууда, окуучулардын математикалык ой жүгүртүүсүн өстүрүүдө информациялык-коммуникациялык технологиялардын мааниси чоң экендиги барыбызга белгилүү, башкача айтканда окуу процессин информациялык-коммникациялык технологияларсыз элестетүү мүмкүн эмес. Макалабызда, дал ушул артыкчылыктардан улам маалыматтык-коммуникациялык технологияларды математика сабагында окуучулардын математикалык сабаттуулугун өнүктүрүүдө; окуучулардын өз алдынча иштерин уюштурууда; жеке, инсанга багытталган мамилени ишке ашырууда колдонууга токтолдук.

         Түйүндүү сөздөр: информациялык-коммуникациялык технологиялар, окуу процесси, өз алдынча иштер, инсанга багытталган мамиле.

ПРИМЕНЕНИЕ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ДЕЯТЕЛЬНОСТИ УЧИТЕЛЯ МАТЕМАТИКИ

Аннотация. В статье рассматриваются вопросы применения информационно-коммуникационных технологий в деятельности учителя математики. Все мы знаем, что информационно-коммуникационные технологии имеют большое значение для эффективной организации процесса обучения, развития математического мышления учащихся, то есть процесс обучения невозможно представить без информационно-коммуникационных технологий. В нашей статье, именно из-за этих преимуществ информационные и коммуникационные технологии используются для развития математической грамотности учащихся на уроках математики.; в организации самостоятельной работы учащихся; в реализации индивидуального, личностно-ориентированного подхода.

Ключевые слова: информационные и коммуникационные технологии, процесс обучения, самостоятельная работа, личностно-ориентированный подход.

APPLICATION OF INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES IN THE ACTIVITIES OF A MATHEMATICS TEACHER

          Annotation. The article discusses the use of information and communication technologies in the activities of a mathematics teacher. We all know that information and communication technologies are of great importance for the effective organization of the learning process, the development of mathematical thinking of students, that is, the learning process cannot be imagined without information and communication technologies. In our article, it is precisely because of these advantages that information and communication technologies are used to develop students’ mathematical literacy in mathematics lessons.; in the organization of independent work of students; in the implementation of an individual, personality-oriented approach.

Keywords: information and communication technologies, learning process, independent work, personality-oriented approach.


УДК 371.004   DOI:10.58494/esai.23(6).2023.07

7. Култаева Д.Ч., п.и.к., доцент

Кубатбек кызы Айчүрөк ОшМУ магистрант

Вахабова Гулжан Таалайбековна ОшМУ магистрант

Математиканы окутууда интерактивдүү презентацияларды колдонуу

Аннотация. Бүгүнкү күндө жаш өспүрүмдөрдүн комньютерге болгон кызыгуусу пайда болуп, компьютердик оюндар менен ойноо көндүмдөрү белгилүү бир деңгээлде калыптана баштагандыгы баарыбызга белгилүү. Азыркы учурда окуучуга жеткиликтүү, терең билим берүүчү окутуунун жөнөкөй технологиясы зарыл. Көпчүлүк мектеп окуучулары компьютер менен иштөөгө өтө берилип, ага ыктап бара жаткандыгы белгилүү. Мугалимге караганда компьютер менен мамилелешуү алар учүн алда канча кызыктуу туюлат. Ошондуктан, мектепте маалымат-коммунукациялык технологияларды сабакта колдонуу кенири жайылтылып жатат. Компьютердик технологияны, интерактивдүү досканы бүгүнкү күндөгү сабактарда пайдалануу, окутуунун денгээлин жогорулатат.Бул макалада  математиканы окутууда интерактивдүү каражаттарды кантип колдонсо болору жөнүндө, математика сабактарында интерактивдүү каражаттарды колдонуу боюнча эксперименталдык иштин анализин жана анын жардамында оюн технологиясын ишке ашыруу каралган.

Түйүндүү сөздөр: компьютер, маалымат-коммунукациялык технология, интерактивдүү доска, оюн технологиялары, математиканы окутууда интерактивдүү каражаттар.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИНТЕРАКТИВНЫХ ПРЕЗЕНТАЦИЙ В ПРЕПОДАВАНИИ МАТЕМАТИКИ

          Аннотация. Сегодня все мы знаем, что молодежь интересуется компьютерами, и навыки игры в компьютерные игры начали формироваться на определенном уровне. В настоящее время необходима простая технология обучения, доступная ученику и дающая углубленные знания. Известно, что большинство школьников очень увлечены работой с компьютером. Им интереснее взаимодействовать с компьютером, чем с учителем. Поэтому широко распространено использование информационных и коммуникационных технологий в школе. Использование компьютерных технологий, интерактивных досок на современных уроках повышает уровень образования. В данной статье рассматриваются возможности использования интерактивных средств в обучении математике, анализ экспериментальных работ по использованию интерактивных средств на уроках математики, реализация игровых техники с его помощью.

Ключевые слова: компьютер, информационная – коммуникационная технология, интерактивная доска, игровые технологии, обучение математики, интерактивные средства обучения.

 USING INTERACTIVE PRESENTATIONS IN TEACHING MATH

Annotation. Today we all know that young people are interested in computers, and the skills of playing computer games began to form at a certain level. What is needed now is a simple learning technology that is accessible to the student and provides in-depth knowledge. It is known that most schoolchildren are very passionate about working with a computer. They are more interested in interacting with a computer than with a teacher. Therefore, the use of information and communication technologies in the school is widespread. The use of computer technology, interactive whiteboards in modern lessons improves the level of education. This article discusses the possibility of using interactive tools in teaching mathematics, the analysis of experimental work on the use of interactive tools in mathematics lessons, the implementation of gaming technology with its help.

Keywords: computer, information-communication technology, interactive whiteboard, game technologies, teaching mathematics, interactive teaching aids.

 

УДК 378.146   DOI:10.58494/esai.23(6).2023.08

8. Кулчинова Гульшайыр Абдырахмановна окутуучу ОшМУ

Омарбекова Айпери Омарбековна ОшМУ магистр

Адына кызы Анарубия ОшМУ магистр

 СПОСОБЫ ОРГАНИЗАЦИИ ПРОВЕРКИ ЗНАНИЙ СТУДЕНТОВ В УСЛОВИЯХ ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯАннотация. Вынужденный переход системы высшего образования во всем мире на дистанционный формат обучения в связи с пандемией COVID-19 вызвал целый ряд организационных, технических, педагогических и психологических проблем. Одним из самых дискуссионных вопросов в контексте организации удаленного обучения стал поиск адекватных форм оценки знаний и компетенций студентов. На основе опыта разных стран в период карантина обсуждаются и используются новые методы оценки образовательных результатов, обучающихся при дистанционном обучении. Особое внимание уделяется пересмотру и совершенствованию контрольно-измерительных материалов, необходимости использования гибких режимов оценивания и повышению значимости постоянного контроля, а также внедрению альтернативных форм оценивания, направленных на развитие творчества и критического мышления учащихся. Например, проектная работа, цифровое портфолио, инструменты обратной связи и т. д.

Ключевые слова: оценка знаний, пандемия, дистанционное обучение, онлайн-обучение, онлайн-экзамен, аутентичное оценивание.

 АРАЛЫКТАН ОКУТУУ ШАРТЫНДА СТУДЕНТТЕРДИН БИЛИМДЕРИН ТЕКШЕРҮҮНҮ УЮШТУРУУНУН ЖОЛДОРУ

Аннотация. COVID-19 пандемиясына байланыштуу дүйнө жүзү боюнча жогорку билим берүү системасынын дистанттык окутуу форматына мажбурлап өтүшү бир катар уюштуруучулук, техникалык, педагогикалык жана психологиялык көйгөйлөрдү жаратты. Дистанттык окутууну уюштуруунун контекстиндеги эң талаштуу маселелердин бири студенттердин билимдерин жана компетенцияларын баалоонун адекваттуу формаларын издөө болуп калды. Карантин мезгилиндеги ар кайсы өлкөлөрдүн тажрыйбасына таянып, аралыктан окутууда студенттердин билим натыйжаларын баалоо боюнча жаңы ыкмалар талкууланып, колдонулууда. Контролдук-өлчөө материалдарын кайра карап чыгууга жана өркүндөтүүгө, баалоонун ийкемдүү режимдерин колдонуунун зарылдыгына жана туруктуу контролдун маанисин жогорулатууга, ошондой эле студенттердин чыгармачылык жана критикалык ой жүгүртүүсүн өнүктүрүүгө багытталган баалоонун альтернативдүү формаларын киргизүүгө өзгөчө көңүл бурулууда. Мисалы, долбоор иши, санарип портфолио, кайтарым байланыш каражаттары, ж.б.Түйүндүү сөздөр: билимди баалоо, пандемия, дистанттык окутуу, онлайн окутуу, онлайн сынак, чыныгы баалоо 

METHODS OF ORGANIZATIONAL CHECK OF KNOWLEDGE OF STUDENTS AND METHODS OF DISTANCE EDUCATIONAnnotation. The sudden transition of the higher education institutions around the world to e-learning in the time of COVID-19 pandemic has raised significant challenges. A particular challenge in the context of remote learning has been the search for valid online assessment tools, measuring student knowledge and skills and organizing student examinations on line.  Particular attention is paid to the revision and improvement of control and measuring materials, the need to use flexible assessment regimes and increase the importance of continuous monitoring, as well as the introduction of alternative forms of assessment aimed at developing creativity and critical thinking of students. For example, project work, digital portfolio, feedback tools, etc.

Keywords: knowledge assessment, pandemic, distance learning, online learning, online exam, alternative assessment.

 

УДК 81 DOI:10.58494/esai.23(6).2023.09

9. Мадраимова Н. С., ОшМПУ улук окутуучу 

Абдималик кызы Мээримай ОшМПУ магистрант

“ИШЕНИМ” КОНЦЕПТИН ОРУС, КЫРГЫЗ ЖАНА АНГЛИС ТИЛДЕРИНДЕ ВЕРБАЛДЫК БАЙЛАНЫШУУДАГЫ ОРДУ

 Аннотация. Бул макалада орус, кыргыз жана англис тилдеринде жана маданияттарында ишеним концепциясын сүрөттөөгө арналган. Ишеним концепти теология жана философия боюнча көптөгөн эмгектерге терең жана олуттуу маселе катары каралган. Изилдөөнүн максаттары үчүн биз маанилүү болгон пункттарга гана токтолгонбуз. Ишеним түшүнүгү лингвистикалык жана лингвомаданий аспектилерде изилденет. Күнүмдүк жана диний курстарда ишенимди сүрөттөөнүн лексикалык, синтаксистикалык, интонациялык жана риторикалык каражаттарына талдоо жүргүзүлөт. Сөздөрдүн этимологиясы ишеним семантикасы менен сүрөттөлүп, лингвомаданий  комментарий берилет, ишенимдин концеациясы башка психологиялык жана руханий түшүнүктөр менен  категориялардын байланышы байкалат. Макалада көрсөтүлгөн үч маданиятта «вера», «ишеним», “faith» и «belief» лексемаларынын маанилеринин салыштырылышы сунушталып, андан аркы концептуалдык талдоо үчүн даярдык баскычы боло алат.

 Туйүндүү сөздөр: концепт, этномаданий өзгөчөлүк, вербализация, тил, дүйнөнүн сүрөтү, маданият.

 

ВЕРБАЛИЗАЦИЯ КОНЦЕПТА «ВЕРА» В РУССКОМ, КЫРГЫЗСКОМ И АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКАХ

Аннотация. Данная работа посвящена описанию концепта веры в языках и культурах русского, кыргызского и английского народов. Проблема веры ‒ глубокая и серьезная тема, которой посвящено много работ по богословию и философии. Мы остановимся только на тех моментах, которые важны для целей настоящего исследования. Понятие веры исследуется в лингвистическом и лингвокультурологическом аспектах. Проводится анализ лексических, синтаксических, интонационных и риторических средств описания веры в обыденном и религиозном дискурсах. Описывается этимология слов с семантикой веры, дается лингвокультурологический комментарий, прослеживается связь веры с другими ментальными и духовными понятиями и категориями. В статье представлены сопоставления значений лексем «вера», «ишеним», «faith» и «belief» в указанных трех культурах, что может служить подготовительным этапом для дальнейшего концептуального анализа.

Ключевые слова: концепт, этнокультурная специфика, вербализация, язык, картина мира, культура.

 

VERBALIZATION OF THE CONCEPT “FAITH” IN RUSSIAN, KYRGYZ AND ENGLISH

Annotation. This work is devoted to the description of the concept of belief in the languages and cultures of the Russian, Kyrgyz and English peoples. The problem of faith is a deep and serious topic, which is the subject of many works in theology and philosophy. We will focus only on those points that are important for the purposes of this study. The concept of faith is studied in linguistic and linguocultural aspects. The analysis of lexical, syntactic, and rhetorical means of describing faith in everyday and religious discourses is carried out. The etymology of words with the semantics of faith is described, a linguistic commentary is given, connection of faith with other mental and spiritual concepts and categories is traced. The article presents a comparison of the meanings of the lexemes “faith”, “ishenim”, “faith” and “belief” in these three cultures, which can serve as a preparatory stage for further conceptual analysis.

Keywords: concept, ethno-cultural specificity, verbalization, language, picture of the world, culture.

УДК: 378 DOI:10.58494/esai.23(6).2023.10

 10.  Оморов Шермамат п.и.к. ОшМУ доценти

Жанибеков Максатбек ОшТУ профессор

Бектурганова Мээрим ОшМУ магистрант

МАТЕМАТИКА САБАГЫНДАГЫ ОЮН ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ

          Аннотация. Математикалык оюн технологияларынын негизги максаты билим берүү уюмунун иштөө шарттарына жана балдардын өнүгүү деңгээлине жараша иш-аракеттин көндүмдөрүн калыптандыруу үчүн толук кандуу мотивациялык негизди түзүү болуп саналат. Оюндун бардык каралуучу компоненттери оюндун технологиялык түзүлүшүн аныктайт. Оюн окутуунун, улуу муундардын тажрыйбасын жаштарга өткөрүп берүүнүн ыкмасы катары байыркы замандан бери колдонулуп келген. Окутуу (дидактикалык) оюн окутуу технологиясы катары илимпоздорду жана практиктерди көптөн бери кызыктырып келет. Педагогикалык технология катары оюн кызыктуу, анткени ал эмоционалдык көтөрүлүштү жаратат жана оюн ишинин мотивдери бул иш-аракеттин маанисин түшүнүү процессине багытталат.

          Түйүндүү сөздөр: технология, бизнес, чеберчилик, мотив, компонент, баалуулук, когнитив, ишмердүүлүк, эмоция, диагностика, стандарт, фантазия, изденүү, чыгармачылык, рефлексия.

ИГРОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ НА УРОКАХ МАТЕМАТИКИ

          Аннотация. Основной целью математических игровых технологий является создание полноценной мотивационной основы формирования навыков деятельности в зависимости от условий работы образовательной организации и уровня развития детей. Все рассмотренные компоненты игры определяют технологическую структуру игры. Игра использовалась с древних времен как метод обучения и передачи опыта старших поколений младшим. Учебная (дидактическая) игра как технология обучения давно вызывает интерес ученых и практиков. Как педагогическая технология игра интересна тем, что создает эмоциональный подъем, а мотивы игровой деятельности направлены на процесс понимания смысла этой деятельности.

          Ключевые слова: технология, дело, умение, мотив, составляющая, ценность, познавательная, деятельность, эмоция, диагностика, эталон, воображение, поиск, творчество, рефлексия.

GAME TECHNOLOGIES IN MATHEMATICS LESSONS

          Annotation. The main goal of mathematical gaming technologies is to create a full-fledged motivational basis for the formation of activity skills, depending on the working conditions of an educational organization and the level of development of children. All considered components of the game determine the technological structure of the game. The game hasbeen used since ancient times as a method of teaching and passing on the experience of older generations to younger ones. Educational (didactic) game as a learning technology has long attracted the interest of scientists and practitioners. As a pedagogical technology, the game is interesting because it creates an emotional upsurge, and the motives of game activity are aimed at understanding the meaning of this activity.

          Keywords: technology, business, skill, motive, component, value, cognitive, activity, emotion, diagnostics, standard, imagination, search, creativity, reflection.

 

УДК.378. DOI:10.58494/esai.23(6).2023.11      

11. Оморов Ш.Д.,п.и.к. ОшМУнун доцентии

Мансур кызы Танзила ОшМУ магистрант

             

БИЛИМ БЕРҮҮ СИСТЕМАСЫНЫН ӨНҮГҮҮСҮНҮН АЗЫРКЫ ЭТАБЫНДА МЕТОДИКАЛЫК ИШТЕРДИН БААЛУУЛУГУ

       Аннотация. Кыргызстанда билим берүүнү модернизациялоонун шартында билим берүү мекемесинин усулдук кызматынын маанилүү милдети билим берүү саясатынын жаңы приоритеттерин ишке ашырууну камсыз кылуу, мугалимдерге жогорку билимге жетүү үчүн жардам берүү болуп саналгандыгы менен аныкталат. Профессионалдык ишмердиктин деңгээлин, инновациялык процесстерди илимий-методикалык жактан камсыз кылуу. Мугалимдердин компетенттүүлүгүн жогорулатууга багытталган мектепте усулдук иштин моделин куруунун жаңы ыкмаларын иштеп чыгуу өзгөчө актуалдуу. Изилдөөлөрдүн маалыматтарына караганда, мектепте усулдук иштерди уюштуруу зарылчылыгы сакталып турат жана бул муктаждык мурдагыдай эле актуалдуу, бирок учурдагы илимий багыттарды эске алуу менен иштин мазмунун жана формаларын кайра карап чыгуу зарылчылыгы бар. Билим берүү мекемесинин заманбап усулдук кызматы (мындан ары – ББМ) бул чөйрөдөгү өнүгүүнүн сапаттык жаңы этабы болуп саналат.

       Түйүндүү сөздөр: Билим берүүнү модернизациялоо,профессионалдык ишмердик, компетенттүүлүк, инновациялык процесс, усулдук иш, усулдук иштин модели, гипотеза, заманбап билим берүү, билим берүү мекемеси,  билим берүү системасы, уюштуруу, башкаруу, билим берүү технологиялары.

 

THE SIGNIFICANCE OF METHODOLOGICAL WORK AT THE PRESENT STAGE OF DEVELOPMENT OF THE EDUCATIONAL SYSTEM

          Annotation. In the context of modernization of education in Kyrgyzstan, the most important task of the methodological service of an educational institution is to ensure the implementation of new priorities of educational policy, to assist teachers in achieving higher education. Scientific and methodological support of the level of professional activity, innovation processes. Especially relevant is the development of new methods for building a model of methodical work at school aimed at improving the competence of teachers. According to research data, there is still a need to organize methodological work at school, and this need is still relevant, but there is a need to revise the content and forms of work taking into account existing scientific directions. The modern methodological service of an educational institution (hereinafter referred to as MSU) is a qualitatively new stage of development in this area.

        Keywords: Modernization of education, professional activity, competence, innovation process, methodical work, model of methodical work, hypothesis, modern education, educational institution, educational system, organization, management, educational technologies.

 

 

УДК 378.8   DOI:10.58494/esai.23(6).2023.12

12. Оморов Ш.Д.,п.и.к. ОшМУнун доценти Сапарбаева Тахмина, ОшМУ магистрант

МАТЕМАТИКА САБАГЫНДА ОКУУЧУЛАРДА КОНСТРУКТИВДҮҮ КӨНДҮМДӨРДҮ КАЛЫПТАНДЫРУУ

Аннотация. Геометрияда мектеп окуучуларын чыгармачыл инсанга мүнөздүү сапаттарды окутуунун жана тарбиялоонун эң маанилүү каражаты маселелерди чечүү болуп саналат. Тапшырмалар окуучунун ишмердүүлүгү менен изилдөөчүнүн ишмердүүлүгүнүн жакындашына шарт түзөт. Өз тажрыйбасына, билимине жана тесттик топтомго жараша бул билимди сындыруу жөндөмүнө негизделген ой жүгүртүү. Маселени чечүү жаңы билимдерди алуу ыкмасы катары окуучуларды өнүктүрүүнүн эң жакшы жолу. Ушуга байланыштуу биз негизги геометрия курсунда окуучулардын кошумча конструкцияларды колдонуу менен маселелерди чыгаруу жөндөмдүүлүгүн эффективдүү калыптандыруунун жолдорун табуу маселесин изилдөөгө бурдук.

Түйүндүү сөздөр: Көндүм, мүнөз, ишмердүүлүк, геометрия, чеберчилик, компонент, долбоор, конструктивдүү, ой жүгүртүү, өнүктүрүү, фигура, окшоштук, критерий, умтулуу, туруктуу.

ФОРМИРОВАНИЕ КОНСТРУКТИВНЫХ УМЕНИЙ У УЧАЩИХСЯ НА УРОКЕ МАТЕМАТИКИ

Аннотация. Решение задач — важнейшее средство обучения и воспитания качеств, свойственных творческому человеку в геометрии. Задания позволяют сблизить деятельность учащегося с деятельностью исследователя. Основанное на собственном опыте, знаниях и тестовом наборе, это рассуждение, основанное на способности разлагать знания. Решение проблем – лучший способ развития учащихся как метод получения новых знаний. В связи с этим мы сосредоточились на поиске путей эффективного формирования у учащихся умения решать задачи с использованием дополнительных конструкций в курсе базовой геометрии.

Ключевые слова: Навык, характер, деятельность, геометрия, умение, составляющая, проект, конструктив, мышление, развитие, фигура, подобие, критерий, стремление, константа.

FORMATION OF CONSTRUCTIVE SKILLS IN STUDENTS IN THE LESSON OF MATHEMATICS

Annotation. Problem solving is the most important means of teaching and educating the qualities inherent in a creative person in geometry. Tasks allow you to bring the activity of the student closer to the activity of the researcher. Based on own experience, knowledge and test set, this is reasoning based on the ability to decompose knowledge. Problem solving is the best way to develop students as a method of gaining new knowledge. In this regard, we focused on finding ways to effectively develop the ability of students to solve problems using additional constructions in the course of basic geometry.

Keywords: Skill, character, activity, geometry, ability, component, project, constructive, thinking, development, figure, similarity, criterion, aspiration, constant.

 

УДК.378.   DOI:10.58494/esai.23(6).2023.13       

13. Парманкулова Нурзат Жуманазаровна, ОшМУ магистр

Акматбек уулу Медербек, ОшМУ магистр

Нурдинбекова Элзат ОшМУ студент

 ОКУУЧУЛАРДЫН ТААНЫП-БИЛҮҮ ЖӨНДӨМДҮҮЛҮКТҮ ӨСТҮРҮҮДӨ ИНТЕРАКТИВДҮҮ УСУЛДАРДЫН РОЛУ

Аннотация. Бул макалада мугалимдердин интерактивдүү усулдар аркылуу окуучулардын таанып-билүү жөндөмдүүлүгүн өстүрүү, бүгүнкү күндө билим берүү тармагындагы эң орчундуу масселеси болууда, окуучулардын таанып-билүү жөндөмдүүлүгүн өстүрүүдө мугалимдердин кесиптик усулдарын колдоно билүү чеберчилиги маанилүү жана актуалдуу болуп турат. Окуучулардын таанып-билүү жөндөмдүүлүктү өстүрүүдө интерактивдүү усулдардын ролдорун сөз кылабыз. Окуучулардын билим алуусунда алардын таанып-билүү, көндүмдөргө калыптануу жөндөмдүүлүгүнө ээ болуусу, мугалимдердин колдоно билүү усулдарына көз каранды. Мугалимдердин кесиптик компетенциясында калыптанган чеберчилигинин маанилүү экендигин талап кылууда. Окуучулардын таанып-билүү жөндөмдүүлүгүн, көндүмдөргө ээ болуусун өстүрүүдө төмөндөгү усулдарды жана оюн сабактардын үлгүлөрү жөнүндө сөз болот.

Түйүндүү сөздөр: Интерактивдүү метод, жөндөм, усул, кесип, компетенция, сабак, активдүү, пассивдүү, ыкма, каражат, окутуу усулу жана методу, роль. 

РОЛЬ ИНТЕРАКТИВНЫХ МЕТОДОВ В РАЗВИТИИ ПОЗНАВАТЕЛЬНЫХ СПОСОБНОСТЕЙ УЧАЩИХСЯ

Аннотация. В данной статье рассматривается один важнейших вопросов в сфере образования на сегодняшний день, как развитие познавательных способностей учащихся с помощью интерактивных методов. Так как способность учиться и развивать навыки зависит от методов, используемых при обучении, то и профессиональная компетентность педагогов по развитию познавательных способностей учащихся также важны в преподавании. Поэтому в данном исследовании представлены некоторые методы и примеры игровых занятий по развитию познавательных способностей и умений учащихся. 

  Ключевые слова: Интерактивный метод, способность, профессия, компетенция, урок, актив, пассив, средство, метод и метод обучения, роль.

 INTERACTIVE METHODS ROLE IN THE DEVELOPMENT OF STUDENTS’ COGNITIVE ABILITIES

            Annotation. This article will focus on one of the most important issues in the field of education today, as the development of cognitive abilities of students using interactive methods. Since the ability to learn and develop skills depends on the methods used in teaching, the professional competence of teachers in developing the cognitive abilities of students is also important in teaching. Therefore, this study presents some methods and examples of gaming activities for the development of cognitive abilities and skills of students.

Keywords: Interactive method, ability, profession, competence, active, passive, teaching method, role.

 

УДК 372.14    DOI:10.58494/esai.23(6).2023.14

14.Сманова Нургул Токтобековна, улук окутуучу ОшМУ

Акылбекова Нурзирек Акылбекова,ОшМУ магистр

Дилдебекова Айдай Мусурманкуловна ОшМУ магистр

 

БАШТАЛГЫЧ КЛАССТАРДА ПРЕДМЕТТЕР АРАЛЫК БАЙЛАНЫШТЫ ИШКЕ АШЫРУУДА КОМПЬЮТЕРДИК ТЕХНОЛОГИЯНЫ КОЛДОНУУ

Аннотация. Макалада башталгыч класстардын математикасында предметтер аралык байланышты ишке ашырууда компьютердик технологияны колдонуунун орду каралат. Маалымат технологияларын окутуунун традициялык методдору менен биргеликте колдонуу окуучунун дүйнө таанымын кеңейтип, өзгөрүп жаткан окутуунун формаларына, методдоруна ылайык окуу материалын өркүндөтүлгөн формада кабыл алууга, предметтер аралык байланышты ишке ашырууга жана өз алдынча изденүүгө мүмкүндүк берет. Математика сабагында предметтер аралык байланышты ишке ашыруу окутуу жана тарбиялоо процессине комплекстүү мамиле кылуунун негизги шарты болуп саналат.

Түйүндүү сөздөр: компьютердик технологиялар, предметтер аралык байланыш, модернизация, мультимедиялык презентациялар, окутуунун методдору,  окутуу процесси, жаңы технологиялар.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ КОМПЬЮТЕРНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В РЕАЛИЗАЦИИ МЕЖПРЕДМЕТНЫХ СВЯЗЕЙ В НАЧАЛЬНЫХ КЛАССАХ

Аннотация. В данной статье рассматриваются использование компьютерных технологий, для реализации межпредметных связей в математике начальных классах. Обучения информационных технологий совместно с традиционными методами развивает и расширяет мировоззрения обучающих, усовершенствует методы и формы обучения соответсвтвующими изменениями обучением, реализует межпредметные связи и подготовливает к самостоятельному изучению. Реализация межпредметных связей на уроке математики является основные условия комплексного подхода процесса обучения и воспитания.

Ключевые слова: компьютерные технологии, межпредметные связи, модернизация, мультимедийные презентации, методы обучение, процесс обучения, новые технологии.

USAGE OF COMPUTER TECHNOLOGY The realization of intersubject communications in initial classes

         Annotation. This article discusses the role of computer technology for the realization of interdisciplinary connections in mathematics primary school. Training Information Technology in conjunction with traditional methods of developing and expanding world of raining, will improve the methods and forms of education training relevant changes, implementing interdisciplinary communication and give a chance to independent study. Realization of intersubject communications of mathematics in the classroom are the basic conditions for an integrated approach of the process of training and education.         Keywords: computer technology, subject communication, modernization, multimedia presentations, training methods, learning process, new technologies.

УДК: 372.851.    DOI:10.58494/esai.23(6).2023.15

15. Сооронбаева Каухар Акылбековна  окутуучу, ОшМУ

Талантбек кызы Малийкабү ОшМУ,  магистрант

Сагынбек уулу Дилзат  ОшМУ, магистрант

МАТЕМАТИКА САБАГЫН ОКУТУУДА ОЮН ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ  АРКЫЛУУ МОТИВАЦИЯЛОО

Аннотация. Акыркы муундагы мамлекеттик билим берүү стандартынын заманбап талаптары мугалимдин кесиптик педагогикалык компетенттүүлүгүн талап кылат. Ал мугалимдин педагогикалык технологияларды максаттуу колдонуусунан түздөн-түз көз каранды. Окуучуларды өзүн-өзү өнүктүрүүгө жана өзүн тарбиялоого жөндөмдүү, татыктуу инсан катары калыптандырууда педагогикалык технологиялардын арасында алдыңкы орунду оюн технологиялары ээлейт. Макалада оюн технологияларынын ичинен ишкер оюндарга басым жасалып, алардын математика предметинде компетенттүүлүктөрдү калыптандыруудагы ролу белгиленди. Конкреттүү теманы өздөштүрүүдө ишкер оюндарды колдонууга карата сабактын фрагментинен мисал келтирилди. Оюн технологияларын колдонуу аркылуу окуучулардын бир ай ичиндеги өздөштүрүүсүнүн көрсөткүчтөрү анализденип, динамикалык өсүшү диаграмма аркылуу көрсөтүлдү.

 Түйүндүү сөздөр: мотивация, стимул, оюн технологиясы, ишкер оюндар, математикага кызыктыруу, логикалык ой жүгүртүү. 

 MOTIVATION THROUGH GAME TECHNOLOGIES IN TEACHING MATHEMATICSAnnotation.

Modern requirements of the state educational standard of the latest generation require professional pedagogical competence from the teacher. This directly depends on the purposeful use of pedagogical technologies by the teacher. Game technologies occupy a leading place among pedagogical technologies in shaping students as worthy individuals capable of self-development and self-education. The article pays special attention to business games among gaming technologies, their role in the formation of competencies in the subject of mathematics is noted. An example of the use of business games in the development of a particular topic is given from a fragment of the lesson. With the help of gaming technologies, the performance of students during the month was analyzed, and their dynamic growth was shown using a diagram.

Keywords: motivation, stimulus, game technologies, business games, interest in mathematics, logical thinking.

 

УДК 371.3  DOI:10.58494/esai.23(6).2023.16

16. Талипов Алмамбет Тынычбекович, ОшМУ, окутуучу

Төлөнбаева Нурпери Төлөнбаевна, ОшМУ, магистрант

Сөйкөева Каныкей Туратбековна, ОшМУ, магистрант

 БИЛИМ БЕРҮҮДӨГҮ ИННОВАЦИЯЛЫК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫН МААНИСИ

            Аннотация. Азыркы мезгилде билим берүүдөгү инновациялык технологиялар окууну жөнгө салууга, аны туура багытка бурууга мүмкүндүк берет. Адамдар ар дайым белгисиз жана жаңы нерселердин бардыгынан коркуп, ар кандай өзгөрүүлөргө терс көз карашта болуп келишкен.  Массалык аң-сезимде орун алган көнүмүш болгон жашоо образына таасирин тийгизген стереотиптер азаптуу көрүнүштөргө алып келип, билим берүүнүн бардык түрлөрүнүн жаңылануусуна тоскоол жаратып келет. Макала жалпы билим берүүчү орто мектептердеги инновациялык технологиялардын орду белгиленип, анын натыйжаларынын жемиштүүлүгү тууралуу баяндалды.

            Түйүндүү сөздөр: инновация, жаӊылануу, технология, маалыматташтыруу, мээ чабуулу, педагогикалык инновация.

 

ЗНАЧЕНИЕ ИННОВАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБРАЗОВАНИИ

             Аннотация. В настоящее время инновационные технологии в образовании позволяют регулировать обучение и направлять его в нужное русло. Люди всегда боялись неизвестного и нового, и негативно относились к любым переменам. Стереотипы, влияющие на привычный образ жизни, имевшие место в массовом сознании, приводят к болезненным явлениям и создают препятствие для обновления всех видов образования. В статье освещается место инновационных технологий в средних общеобразовательных школах и описывается эффективность их результатов.

             Ключевые слова: инновации, обновление, технологии, информатизация, мозговой штурм, педагогические инновации.

 

THE SIGNIFICANCE OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN EDUCATION

Annotation. At present, innovative technologies in education make it possible to regulate learning and direct it in the right direction. People have always been afraid of the unknown and the new, and have a negative attitude to any change. Stereotypes that affect the habitual way of life that have taken place in the mass consciousness lead to painful phenomena and create an obstacle to the renewal of all types of education. The article highlights the place of innovative technologies in secondary schools and describes the effectiveness of their results.

              Keywords: innovations, updating, technologies, informatization, brainstorming, pedagogical innovations.

 

УДК 371.3   DOI:10.58494/esai.23(6).2023.17

17. Талипов Алмамбет Тынычбекович, ОшМУ, окутуучу

Төлөнбаева Нурпери Төлөнбаевна, ОшМУ, магистрант

Сөйкөева Каныкей Туратбековна, ОшМУ, магистрант

 

ОКУТУУ ПРОЦЕССИНДЕГИ ОНЛАЙН ТЕХНОЛОГИЯЛАР

            Аннотация. Макалада бардык тиешелүү мамлекеттик документтерде белгиленген үзгүлтүксүз билим берүү концепциясын ишке ашырууда заманбап технологияларды колдонуу маселеси жөнүндө баяндалат. Изилдөөнүн темасы боюнча илимий-педагогикалык адабияттарды кыскача талдоо өткөн кылымдын 70-жылдарында үзгүлтүксүз билим берүү идеясы дээрлик бардык өлкөлөрдө колдоо таап, билим берүүнү трансформациялоонун негизги принцибине айлангандыгын көрсөттү. Азыркы учурда билим берүү практикасында маалыматтык-коммуникациялык технологиялардын кеңири колдонулушу аралыктан окууга мүмкүнчүлүк түзүүдө. Макалада дистанттык окутуу формасы катары жогорку окуу жайларында онлайн технологияларды колдонуунун артыкчылыктары жана кемчиликтери каралат. Ар түрдүү адистиктер жана окутуу багыттары боюнча онлайн окутуу мүмкүнчүлүктрүнө өзгөчө көңүл бурулат. Окутуунун ар кандай формасындагы студенттердин арасында жүргүзүлгөн сурамжылоонун жыйынтыгы боюнча алардын маалыматтык технологияларды колдонууга даярдыгына салыштырмалуу талдоо жүргүзүлгөн.

Түйүндүү сөздөр: Онлайн технологиялар, мультимедиа каражаттары, мобилдик маалымат чөйрөсү, кошумча билим берүү, үзгүлтүксүз билим берүү.

 

ОНЛАЙН-ТЕХНОЛОГИИ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ

            Аннотация. В статье рассматривается вопрос использования современных технологий при реализации концепции непрерывного образования, закрепленной во всех соответствующих государственных документах. Краткий анализ научно-педагогической литературы по теме исследования показал, что в 70-е годы прошлого века идея непрерывного образования получила поддержку практически во всех странах и стала основным принципом образовательной трансформации. В настоящее время широкое использование информационных и коммуникационных технологий в образовательной практике создает возможность дистанционного обучения. В статье рассматриваются преимущества и недостатки использования онлайн-технологий в высшем образовании как формы дистанционного обучения. Особое внимание уделяется возможностям онлайн-обучения по различным специальностям и направлениям обучения. По результатам опроса, проведенного среди студентов различных форм обучения, был проведен сравнительный анализ их готовности к использованию информационных технологий.

    Ключевые слова: Интернет-технологии, мультимедийные средства, мобильная информационная среда, дополнительное образование, непрерывное образование.

 

ONLINE TECHNOLOGY AND IMAGING PROCESS

           Annotation. The article deals with the issue of using modern technologies in the implementation of the concept of continuous education, enshrined in all relevant state documents. A brief analysis of the scientific and pedagogical literature on the topic of the study showed that in the 70s of the last century the idea of lifelong education received support in almost all countries and became the main principle of educational transformation. At present, the widespread use of information and communication technologies in educational practice creates the possibility of distance learning. The article discusses the advantages and disadvantages of using online technologies in higher education as a form of distance learning. Particular attention is paid to the possibilities of online learning in various specialties and areas of study. Based on the results of a survey conducted among students of various forms of education, a comparative analysis of their readiness to use information technology was carried out.

         Keywords: Internet technologies, multimedia tools, mobile information environment, additional education, lifelong education.

 

УДК 371.3  DOI:10.58494/esai.23(6).2023.18

 18. Талипов Алмамбет Тынычбекович, ОшМУ, окутуучу

Тагаева Дамира Абылкасымовна, п.и.к., ОшМУ

Эргашева Шахсонамхон Камилжановна, ОшМУ, магистрант

 

МААЛЫМАТТЫК–ИНФОРМАЦИЯЛЫК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУУ МЕНЕН ОКУУЧУЛАРДЫН ЭСЕПТӨӨ КӨНДҮМДӨРҮН КАЛЫПТАНДЫРУУ

Аннотация. Макалада маалыматтык технологиялардын жардамы менен кенже мектеп окуучуларынын таанып-билүү, эсептөө көндүмдөрүн, билим берүү ишмердүүлүгүн калыптандыруунун ыкмалары берилди. Окуучулардын эсептөө көндүмдөрүн калыптандырууда маалыматтык технологиялардын орду такталды. Макалада интернет-колдонмолорду математика сабактарын окутууда колдонуу менен окуучулардын ыкчам эсептөө көндүмдөрүн калыптандыруу жагдайлары каралды. Мамлекеттик билим берүү стандарттарында берилген деӊгээлдик тапшырмаларды сунуштоо аркылуу окуучулардын предметке кызыгууларын арттырууга болору макалада баяндалды.

         Түйүндүү сөздөр: окуу ишмердүүлүгү, маалымат технологиялары, педагогикалык шарттар, интернет-колдонмо.

 

ФОРМИРОВАНИЕ ВЫЧИСЛИТЕЛЬНЫХ НАВЫКОВ УЧАЩИХСЯ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ

Аннотация. В статье представлена ​​методика формирования познавательных, вычислительных навыков, учебной деятельности младших школьников с помощью информационных технологий. Выяснена роль информационных технологий в формировании у школьников вычислительных навыков. В статье рассмотрены обстоятельства формирования у учащихся навыков быстрого счета с использованием интернет-приложений на уроках математики. А также рассказывается, как можно повысить интерес учащихся к предмету, предлагая уровневые задания, приведенные в государственных образовательных стандартах.

          Ключевые слова: учебная деятельность, информационные технологии, педагогические условия, интернет-приложение.

 

FORMATION OF COMPUTATIONAL SKILLS OF STUDENTS USING INFORMATION TECHNOLOGIES

Annotation. The article presents a methodology for the formation of cognitive, computational skills, educational activities of younger students with the help of information technology. The role of information technologies in the formation of students’ computing skills has been clarified. The article considers the circumstances of the formation of fast counting skills in students using Internet applications in mathematics lessons. The article describes how to increase students’ interest in the subject by offering level tasks given in the state educational standards.

           Keywords: educational activity, information technologies, pedagogical conditions, Internet application.

 

УДК 371.3   DOI:10.58494/esai.23(6).2023.19

19. Талипов Алмамбет Тынычбекович, ОшМУ, окутуучу

Тагаева Дамира Абылкасымовна, ОшМУ, п.и.к.

Эргашева Шахсонамхон Камилжановна,ОшМУ,  магистрант

 

МААЛЫМАТТЫК КАРАЖАТТАРДАН ПАЙДАЛАНЫП МАТЕМАТИКА САБАКТАРЫН УЮШТУРУУ

    Аннотация. Макалада окуучулардын компьютердик сабаттуулугун жогорулатуу максатында маалыматтык копьютердик технологиялардан пайдаланып сабактарды уюштуруу, алардын окуучулардын эсептөө, эсте тутуу, ыкчам иштөө, чыгармачылык жөндөмдүүлүктөрүн өнүктүрүү көндүмдөрүнүн эффективдүүлүгүнө таасири тууралуу баяндалат. Учурда Кыргыз Республикасынын бардык аймактарында билим берүү тармактарында санариптештирүү иш-аракеттери кызуу жүргүзүлүп жаткан мезгилде компьютер, интернет тармактарын колдонбогон билим берүү мекемелери жокко эсе. Бул багытта ар бир мугалим, окуучу жана ата-эне маалыматтык технологиялар менен кабардар болушу абзел. Ошондуктан компьютердик технологияларды, алардын түрлөрүн, каражаттарын  окуу процесстеринде колдонуу милдет катары кабыл алуу абзел. Компьютердик технологияларды сабактарды уюштурууда пайдалануу окуучулардын предметке болгон кызыгуусуна өбөлгө жаратары да шексиз экендиги макалада белгиленди.

       Түйүндүү сөздөр: компьютер, технология, интернет, интерактивдүү доска, презентация.

 

ОРГАНИЗАЦИЯ УРОКОВ МАТЕМАТИКИ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ ИНФОРМАЦИОННЫХ СРЕДСТВ

             Аннотация. В целях повышения компьютерной грамотности учащихся описывается организация уроков с использованием компьютерных технологий, их влияние на эффективность счета, запоминания, быстрой работы учащихся, развитие навыков творческих способностей. В настоящее время нет образовательных учреждений, не использующих компьютеры и Интернет в период, когда активно проводятся мероприятия по цифровизации в сферах образования во всех регионах Кыргызской Республики. В этом направлении каждый учитель, ученик и родитель должен быть осведомлен об информационных технологиях. Поэтому необходимо принять в обязательном порядке использование компьютерных технологий, их видов и средств в образовательных процессах. В статье отмечено, что использование компьютерных технологий в организации уроков, несомненно, будет способствовать повышению интереса учащихся к предмету.

        Ключевые слова: компьютер, технология, интернет, интерактивная доска, презентация.

 

ORGANIZATION OF MATHEMATICS LESSONS USING INFORMATION TOOLS

            Annotation. In order to improve the computer literacy of students, the organization of lessons using computer technologies, their impact on the efficiency of counting, memorization, quick work of students, and the development of creative skills are described. Currently, there are no educational institutions that do not use computers and the Internet during the period when digitalization activities are actively carried out in the fields of education in all regions of the Kyrgyz Republic. In this direction, every teacher, student and parent should be aware of information technology. Therefore, it is necessary to make it mandatory to use computer technologies, their types and means in educational processes. The article notes that the use of computer technology in the organization of lessons will undoubtedly increase students’ interest in the subject.

         Keywords: computer, technology, internet, interactive whiteboard, presentation.

 

 УДК 3.37.02  DOI:10.58494/esai.23(6).2023.20

20. Токтомамбетова Жамилякан Сакибаевна п.и.к, доценттин м.а., ИТЭИ, 

Эргешбай кызы Аселкан,ОшМУ, магистрант

 

КАЛЫПТАНДЫРУУЧУ БААЛООНУН МААНИСИ ЖАНА АНЫН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ

          Аннотоация. Макалада окуучу өзүнүн билимин өз алдынча баалай алуу билгичтигине калыптандыруучу баалоонун техникаларын колдонуунун өзгөчөлүгү анын күнүмдүк практикада, ар бир сабакта колдонулушу каралган. Калыптандыруучу бааалоо – бул окуучунун жанында туруп, аны ийгиликке жетелөө дегенди билдирет. Албетте, окуу материалынын өздөштүрүлүшү боюнча маалымат алууга окуучу менен кайтарым байланыш жүргүзүлөт. Калыптандыруучу баалоо формалдуу эмес мүнөздө жүргүзүлүшү, мисалы, баалоонун талкууланышы, комментарий же окууучунун ишин байкоо мүнөзүндө болушу мүмкүн экендиги кеңири каралган.

Түйүндүү сөздөр: Калыптандыруучу баалоо, инсанга багытталган, мотивация, өзүн-өзү баалоо, активдештирүү, билгичтик, кайтарым байланыш, традициялык баалооо, мазмундук концепция, эссе.

 

ЗНАЧЕНИЕ И ЕЕ ОСОБЕННОСТИ ФОРМАТИВНОГО ОЦЕНИВАНИЯ

          Аннотоация. В статье рассматривается вопросы собственного оценивания своих знаний повснедневно, даже на каждом уроке и применение техники формативного оценивания и ее особенности. Формативное оценивание-это каждодневный труд достижении успехов. Конечно, для обеспечения освоения школьного материала всегда поддерживаетя обратная связь. Формативное оценивание характеризуется неформальностью, например, обсуждение оценивания, комментарии и наблюдательный характер достижения учащегося.

Ключевые слова: формативное оценивание, личностно-ориентированный, мотивация, самооценка, активность, знание, обратная связь, традиционное оценивание, содержательная концепция, эссе.

 

SIGNIFICANCE AND ITS FEATURES FORMATIVE ASSESSMENT

Annotation. The article discusses the issues of self-assessment of one’s knowledge on a daily basis, even at each lesson, and the use of formative assessment techniques and its features. Formative assessment is the daily work of achieving success. Of course, to ensure the development of school material, feedback is always supported. Formative assessment is characterized by informality, such as discussion of assessment, comments, and the observational nature of student achievement.

Keywords: formative assessment, student-centered, motivation, self-assessment, activity, knowledge, feedback, traditional assessment, content concept, essay.

 

УДК.378. DOI:10.58494/esai.23(6).2023.21

21. Туратали кызы Акмаанай, ОшМУ, магистрант

ДИСТАНТТЫК ОКУТУУ ОКУУ ПРОЦЕССИН УЮШТУРУУНУН ФОРМАЛАРЫНЫН БИРИ КАТАРЫ

Аннотация. Дистанттык окутуу – билим берүүгө негизделген билим берүүнүн бир түрү катары ишке ашкан, бири-биринен алыс болгон мугалимдер менен окуучулардын телекоммуникациялык технологиялар жана интернет ресурстары аркылуу өз ара аракеттенүүсү. Дистанттык окуу үчүн билим берүү процессине мүнөздүү болгон окутуу системасынын бардык компоненттерине мүнөздүү: максаттар, мазмуну, уюштуруу формалары, окуу куралдары, мониторинг, баалоо системасы жана натыйжалар болуп саналат. Дистанттык окутуунун максаты окуучуларды түздөн-түз жашаган жери же алардын убактылуу турган жери боюнча, өздөштүрүү мүмкүнчүлүгү жогорку жана орто кесиптик негизги жана кошумча программалар кесиптик-техникалык билим берүү, тиешелүүлүгүнө жараша, жогорку окуу жайларында, орто жана кошумча кесиптик билимди камсыз кылуу болуп саналат.

               Түйүндүү сөздөр: Дистант, максималдуу, дидактика, принцип, форум, чат, вебинар, көндүм, компьютер, онлайн, эффективдүүлүк.

ДИСТАНЦИОННОЕ ОБУЧЕНИЕ КАК ОДНА ИЗ ФОРМ ОРГАНИЗАЦИИ УЧЕБНОГО ПРОЦЕССА

Аннотация. Дистанционное обучение – это взаимодействие преподавателей и студентов, находящихся далеко друг от друга, посредством телекоммуникационных технологий и интернет-ресурсов, реализуемое как форма обучения на основе образования. Характеристика образовательного процесса для дистанционного обучения характерна для всех компонентов образовательной системы: целей, содержания, организационных форм, средств обучения, контроля, системы оценки и результатов.

Целью дистанционного образования является предоставление обучающимся возможности осваивать высшее и среднее профессиональное основные и дополнительные программы профессионально-технического образования соответственно в высших учебных заведениях, среднем и дополнительном профессиональном образовании.

               Ключевые слова: Дистанция, максимум, дидактика, принцип, форум, чат, вебинар, мастерство, компьютер, онлайн, эффективность.

DISTANCE LEARNING AS ONE OF THE FORMS OF ORGANIZATION OF THE EDUCATIONAL PROCESS

               Annotation. Distance learning is the interaction of teachers and students who are far from each other, through telecommunication technologies and Internet resources, implemented as a form of learning based on education. The characteristic of the educational process for distance learning is characteristic for all components of the educational system: goals, content, organizational forms, teaching aids, control, evaluation system and results.The purpose of distance education is to provide students with the opportunity to master higher and secondary vocational basic and additional programs of vocational education, respectively, in higher educational institutions, secondary and additional vocational education.   

            Keywords: Distance, maximum, didactics, principle, forum, chat, webinar, skill, computer, online, efficiency.

УДК 621.577     DOI:10.58494/esai.23(6).2023.22

22.Рыскулов Ильяс Рустанбекович, стар.преп.,

Алманбетов Айбек Абдрасилович, стар.преп.,

Институт инновационных технологий и энергетики

 

АНАЛИЗ ВЛИЯНИЯ КЛИМАТИЧЕСКИХ УСЛОВИЙ НА ВЫБОР РЕЖИМА РАБОТЫ СОЛНЕЧНЫХ УСТАНОВОК ТЕПЛОСНАБЖЕНИЯ

Аннотация. Резкий рост стоимости органических энергоресурсов в последнее время дал развитию солнечной теплоэнергетики дополнительный импульс. Мировой опыт применения солнечных коллекторов показывает, что солнечные системы теплоснабжения могут быть эффективными и надежными для обеспечения горячего водоснабжения и отопления жилых и общественных зданий. Под солнечным теплоснабжением понимается использование солнечной энергии для обеспечения горячего водоснабжения и отопления в жилищнокоммунальной, бытовой или производственной сферах.

Ключевые слова: плоский солнечный коллектор, система горячего водоснабжения, система солнечного отопления, температура наружного воздуха, режимы работы установок.

КҮН ЖЫЛУУЛУК ЖАБДУУ ОРНОТМОЛОРУНУН ИШТӨӨ РЕЖИМИН ТАНДООДО КЛИМАТТЫК ШАРТТАРДЫН ТААСИРИН ТАЛДОО

Аннотация. Органикалык энергетикалык ресурстардын кымбатташы акыркы убакта күн жылуулук энергиясын өнүктүрүүгө кошумча күч жана дем берди десек жаңылышпайбыз. Күн коллекторлорун колдонуунун дүйнөлүк тажрыйбасы көрсөткөндөй, күн жылуулук системалары турак-жай жана коомдук имараттарды ысык суу менен камсыз кылуу жана жылытуу үчүн натыйжалуу жана ишенимдүү боло алышын айгинеледи. Күн жылуулук жабдуу жардамында жылуулук менен камсыздоо деп турак жай-коммуналдык, тиричилик же өндүрүш чөйрөлөрүндө ысык суу менен камсыз кылуу жана жылытуу үчүн күн энергиясын пайдалануу түшүнүгүн түшүндүрүүгө болот.

Түйүндүү сөздөр: жалпак күн коллектору, ысык суу тутуму, күн жылытуу тутуму, тышкы температура, орнотмолордун иштөө режими.

ANALYSIS OF THE INFLUENCE OF CLIMATIC CONDITIONS ON THE OPERATION MODE SELECTION SOLAR HEATING INSTALLATION

Annotation. The sharp increase in the cost of organic energy resources has recently given an additional impetus to the development of solar thermal energy. World experience in the use of solar collectors shows that solar heat supply systems can be effective and reliable for providing hot water supply and heating of residential and public buildings. Solar heat supply refers to the use of solar energy to provide hot water supply and heating in the housing, communal, household or industrial spheres.

Keywords: flat solar collector, hot water supply system, solar heating system, outside air temperature, the installation modes.

 

УДК 620.92    DOI:10.58494/esai.23(6).2023.23

23. Жуманалиева Мээрим Уметалиевна,   улук окутуучу,

Инновациялык технологиялар жана   энергетика институту

 КҮН ЭНЕРГИЯСЫНА НЕГИЗДЕЛГЕН ЫССЫК СУУ СИСТЕМАЛАРЫНЫН БУЛАГЫН ДОЛБООРЛООНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ

Аннотация. Ыссык суу менен камсыз кылуу (кийин ЫСККнын) автономдуу системаларын уюштуруу зарылдыгы жеке турак жай шарттарында да, көп батирлүү үйлөрдө да пайда болот, мында мындай системалар оңдоо-профилактикалык иштер учурунда ыссык суу менен болгон үзгүлтүктөрдү болтурбоого мүмкүндүк берет. Иштелип чыккан атайын чечимдер жеке үйдө же батирде гана эмес, каалаган социалдык же коммерциялык объектилерде – ооруканада, мейманканада, кафеде ж. б. автономдуу системасын уюштурууга мүмкүнчүлүк түзөт.

Түйүндүү сөздөр: парник газдарынын эмиссиясы, альтернативдүү кайра жаралуучу булактары, күн коллектору, ыссык суу, энергия, күн энергиясы, күн радиациясы.

ОСОБЕННОСТИ ПРОЕКТИРОВАНИЯ СИСТЕМ ГОРЯЧЕГО ВОДОСНАБЖЕНИЯ НА ОСНОВЕ СОЛНЕЧНОЙ ЭНЕРГИИ

Аннотация. Необходимость организации автономных систем горячего водоснабжения (далее ГВС) возникает как в индивидуальных жилищных условиях, так и в многоквартирных домах, где такие системы позволяют избежать перебоев с горячей водой во время ремонтно-профилактических работ. Разработаны специальные решения не только в частном доме или квартире, но и в любом социальных или коммерческих объектах, таких как – больницы, отели, кафе и т. д.  позволяет организовать автономную систему.

Ключевые слова: выбросы парниковых газов, альтернативные возобновляемые источники энергии, солнечный коллектор, горячее водоснабжение, энергия, солнчная энергия, солнечная радиация.

 

FEATURES OF DESIGNING HOT WATER SYSTEMS BASED ON SOLAR ENERGY

Annotation. The need for the organization of autonomous hot water supply systems (hereinafter DHW) arises both in individual housing conditions and in apartment buildings, where such systems allow to avoid interruptions with hot water during repair and maintenance work. Special solutions have been developed not only in a private house or apartment, but also in any social or commercial facility – hospital, hotel, cafe, etc. It allows you to organize an autonomous system.

Keywords: greenhouse gas emissions, alternative renewable energy sources, solar collector, hot water supply, energy, solar energy, solar radiation.

УДК 3.33.330.34  DOI:10.58494/esai.23(6).2023.24

24. Тагаева Букадича Абдыкадыровна,   улук окутуучу,

Джуманазарова Апел Абдувалиевна,  улук окутуучу

Инновациялык технологиялар жана энергетика институту

 АЙМАКТЫН ЭКОНОМИКАЛЫК ПОТЕНЦИАЛЫН ЖОГОРУЛАТУУ СИСТЕМАСЫНДА ЧАКАН ЖАНА ОРТО БИЗНЕСТИ ӨНҮКТҮРҮҮ МЕХАНИЗМИН ӨРКҮНДӨТҮҮ

Аннотация. Макалада чакан жана орто бизнестин потенциалын айрым жеке көрсөткүчтөр менен мүнөздөлүүчү операциялык (A), финансылык (B), жана инвестициялык (C) потенциалдарга бөлүү методикасы сунушталган. Чакан жана орто бизнестин потенциалын өнүктүрүүнүн комплекстүү модели сунушталды, ал чакан, орто жана ири бизнести стратегиялык интеграциялоонун максатка ылайыктуулугун баалоо алгоритмин камтыйт.

Түйүндүү сөздөр: чакан жана орто бизнес, чакан жана орто бизнестин мүмкүнчүлүктөрүн баалоо, чакан жана орто бизнести колдоо, чакан, орто жана ири бизнести интеграциялоо, аймактык экономикалык система.

 

СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ МЕХАНИЗМА РАЗВИТИЯ МАЛОГО И СРЕДНЕГО БИЗНЕСА В СИСТЕМЕ ПОВЫШЕНИЯ ЭКОНОМИЧЕСКОГО ПОТЕНЦИАЛА РЕГИОНА.

Аннотация. В статье предложена методика разграничения потенциала малого и среднего бизнеса на операционный (A), финансовый (B), и инвестиционный (C) потенциалы, характеризуемые отдельными частными показателями. Предложена комплексная модель развития потенциала малого и среднего бизнеса, которая включает алгоритм оценки целесообразности стратегической интеграции малого, среднего и крупного бизнеса.

Ключевые слова: малый и средний бизнес, оценка потенциала малого и среднего бизнеса, поддержка малого и среднего бизнеса, интеграция малого, среднего и крупного бизнеса, региональная экономическая система. 

 

IMPROVEMENT OF THE MECHANISM OF DEVELOPMENT OF SMALL AND MEDIUM BUSINESS IN RAISING THE ECONOMIC POTENTIAL OF THE REGION

Annotation. In the article the technique of differentiation potential of small and medium business operational (a) financial (B), and investment (C) potentials, characterized by a separate private performance. The proposed integrated model of development potential of small and medium-sized businesses, which includes algorithm of the assessment of whether the strategic integration of small, medium and large businesses.

Keywords: small and medium business, assessment of potential of small and medium business, support of small and average business, the integration of small, medium and large businesses, the regional economic system.